LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
269. OUWEMANNENKWAALTJE: DAGOPNAME IN HET ALRIJNE (13/02/2022)
268.PUZZELS VOOR DE ZONDAGMIDDAG: REDACTIESOMMEN
(06/02/2022)
267. ZOMER
1946: NACHTBOOT NAAR ZWOLLE (16/01/2022)
266: HET
GAAT NIET EXPONENTIEEL, MAAR MET EEN
KLOKCURVE (26/12/2021)
265. HORROR-TANDARTS
(12/12/2021)
264. DOORGEZAAGD
EN GEPHOTOSHOPT: AELBERT CUYP IN DORDRECHTS MUSEUM
(07/11/2021)
De rubriek FHM's A-viertjes
verschijnt onregelmatig. Maar als hij verschijnt, doet hij dat op
zondag.
Anti-kernwapendemonstratie in Amsterdam, 21 november 1981
Foto: Rob
Bogaerts / Anefo, Nationaal archief
Overgenomen van Wikipedia - Antikernwapendemonstratie van 21 november 1981
Hoe oud je ook bent, je kunt nog elke dag een nieuw woord
toevoegen aan je vocabulaire in je moerstaal. De dag dat ik aan dit stukje begon,
woensdag 2 maart, had ik, scrollend op Twitter, ergens het woord ‘doomscrollen’
gelezen.
OK, dat is geen Nederlands, maar we hebben het inmiddels wel
uit het Engels geleend. Het woord bleek,
toen ik er even op googelde, al een tijdje te bestaan, maar ik heb er blijkbaar
altijd overheen gescrold. Het houdt in: een soort verslaving aan slecht,
deprimerend nieuws.
Doomscrollen is precies wat het woord al zegt. Je leest op
Twitter – of elders, maar Twitter lijkt er wel bijna voor in het leven geroepen
– een verontrustend bericht. Bijvoorbeeld: over een pas ontdekt potentieel dodelijk
virus in China, in de stad Wuhan, waar je tot dan toe nog nooit van gehoord
had.
Daardoor inderdaad ernstig verontrust, ga je op zoek naar
berichten over hetzelfde onderwerp. Al snel stuit je op heel angstwekkende
zaken. Niet zelden is dat nepnieuws: er zouden al miljoenen doden zijn gevallen;
er zouden plannen bestaan om de hele bevolking van de provincie Wuhan
preventief te ruimen.
Dat zal toch niet waar zijn, dacht ik - ik ga verder in de
ik-vorm, want dit verhaal slaat helemaal op mijzelf; ik ben een overduidelijk
geval van een doomscroller, al wist ik dat nog niet toen ik woensdagmorgen wakker
werd. Op zoek naar ontkenning, stuitte ik op berichten die wél waar waren, en toch
ook erg verontrustend: een reproductiegetal R (waar ik ook nooit van gehoord
had) van 3,5; alle kansen dat de ziekte zou uitgroeien tot een ‘pandemonium’, zoals
ik in een trein een man hoorde zeggen die de klok had horen luiden.
Ik ben dan zo iemand die er ook echt alles over wil weten;
liever verontrust dan de kop in het zand. Op zich is dat helemaal niet
verkeerd. Een mens wil op de hoogte blijven van alles wat bedreigend is; hoe kan
hij zich er anders tegen wapenen? Maar dat is wel waar doomscrollen mee begint.
Al kort na het begin van de coronacrisis had ik de gewoonte
ontwikkeld om meteen na het ontwaken mijn smartphone van het nachtkastje te grijpen.
Dat was om de corona-nieuwtjes en feiten te vernemen die er in de nachtelijke
uren waren bijgekomen in mijn time-line. En aan het eind van de dag wilde ik beslist
de nacht niet in als ik nog niet even het aller-allerlaatste nieuws had
doorgenomen.
Aanvankelijk was ik van plan,
tijdens de Eerste Lockdown in de Eerste Golf, voor het eerst sinds lange tijd
weer eens een goed boek te gaan lezen. Maar het kwam er niet van, week na week
niet, maand na maand. Want elke dag ging er zo’n 2 à 3 uur verloren met doomscrollen.
Waardoor raakt iemand als het ware verslaafd aan het lezen
over ellende? Op de hoogte blijven, niks mis mee, maar eens per dag even een
samenvatting lezen van het voornaamste nieuws is daarvoor toch ook wel
voldoende.
Ik was niet de enige doomscroller. Sommigen kwamen al scrollend
terecht in de verkeerde bubbel, die van de corona-ontkenners, anti-vaxxers en
dat slag. Die wappies schelden mensen die nog een greintje gezond verstand hebben,
altijd uit voor ‘makke schapen’. Maar zelf doen ze niet veel meer dan elkaar
tot in het oneindige na te blaten. Als je op Twitter steeds dezelfde onzin herhaald
ziet, is het verleidelijk om er op den duur zelf in te gaan geloven. En
doomscrollen is niets anders dan herhaling van zetten.
Vorige week donderdag merkte ik tot mijn schrik dat alle
virologen, echte of vermeende, opeens van de ene op de andere dag veranderd
waren in Oekraïne-deskundigen en Poetin-duiders. Ik betrapte mij erop, dat ik
meteen al begon terug te verlangen naar de tijd dat mijn timeline tenminste
over corona ging. Een duidelijk teken van verslaving.
Het woord ‘doemscrollen’ bracht me het oudere woord ‘doemdenken’
in gedachten. Op 2 maart 1980, ook al 2 maart *), voegden Kees van Kooten en
Wim de Bie in hun indertijd hyper-populaire satirische programma ‘Op hun pik
getrapt’ dat woord toe aan de Nederlandse taal. 20 jaar later schreef ik
daarover in REFLEXXIONZZ!!, de voorloper van de rubriek die je nu leest.
*) ook nog mijn moeders geboortedag.
Doemdenken, dat was: diep pessimisme over de toekomst, en
vooral de angst voor een kernoorlog tussen de twee grootmachten, de USSR en de
USA. Net als nu was Rusland pas een buurland binnengevallen, Afghanistan.
De Russische leiders van die tijd waren hoogbejaarden, die soms
al terminaal ziek waren op de dag dat ze hun ambt aanvaardden. Eind 1980 won
Ronald Reagan, die gezien werd als een trigger-happy cowboy, de Amerikaanse
presidentsverkiezingen. De Koude Oorlog laaide op. Over en weer klonken vrijwel
dagelijks het soort nucleaire dreigementen waarmee Poetin afgelopen zondag de
wereld choqueerde. De mensheid leek af te stevenen op een armageddon.
Ik denk dat het vandaag de dag bij jongeren allemaal harder
binnenkomt dan bij mensen van mijn generatie. Die moeten toch in vroegere
perioden van Koude Oorlog (toen de wereld ook niet vergaan is) wel het nodige eelt
op de ziel gekweekt hebben. En wat zegt De Bom mij persoonlijk nog? Ik leef als
kwetsbare senior toch al in gestolen tijd; het is me de afgelopen 2 jaar vaak
genoeg voorgehouden. In Rusland kun je dan nog dictator worden…
Maar anno 1981 was ik feitelijk al een doomscroller, al viel
er niet veel te scrollen in het pre-digitale tijdperk. Ik sloeg geen
actualiteitenrubriek over die ging over de nucleaire dreiging; ik kocht elk
boek waarin WO III-scenario’s werden besproken en elk opinieblad waarbij een atoompaddenstoel
op de cover stond.
De zinloosheid van die honger naar kennis ontging me niet. Hoe
veel ik er ook over las, tegenhouden kon ik die ellende toch niet. Netzomin als
je anno-nu die oorlogszuchtige malloot met zijn buitenmodel tafels kunt
tegenhouden.
De Koude Oorlog liep uiteindelijk nog met een sisser af.
Rusland besloot na de zoveelste van ouderdom gestorven leider, voor een
opvolger eens verder te kijken dan in het hospice. Het tijdperk-Gorbatsjov brak
aan, met zonniger verwachtingen voor heel de wereld. De rol van Reagan op het wereldtoneel was snel uitgespeeld.
Ik heb me voorgenomen, radicaal een eind te maken aan mijn
doomscroll-verslaving – waarover ik tussen haakjes niets geweten had als ik dat
woord niet had zien staan bij het scrollen in mijn Twitter-timeline. De
gebeurtenissen in wat door veel Twitteraars Oekranie genoemd wordt, zal ik wat
oppervlakkiger volgen dan ik gedaan heb met corona. Maar dat vanzelfsprekend
zonder ook maar in het minst de ogen te willen sluiten voor de ernst van de
situatie.
Ik moest de afgelopen week toch ook wel even omschakelen
naar de werkelijkheid van een nieuwe oorlog, terwijl die tegen het coronavirus
nog lang niet voorbij is. Ook het veranderde imago van Oekraïne was even wennen.
5 jaar geleden hadden we het Oekraïne-referendum. Toen werd dat land – terecht
of niet, ik kan er niet over oordelen – afgeschilderd als een corrupte
schurkenstaat met een bodemloze schatkist, en nu als een natie van helden.
Een televisiekijker maakte zich van de week boos omdat NPO
niet 24 uur per dag nieuws over Oekraïne uitzendt, maar ook soms nog zendtijd
inruimt voor trivialiteiten als sport, muziek en amusement. Die klager moet ook
beslist een doomscroller zijn. Maar als ik één keer per dag het achtuurjournaal
zie, weet ik exact evenveel als iemand die de godganse dag kijkt naar de
herhalingen ervan.
Ik zou nu echt wel weer eens een roman kunnen gaan lezen.
Daar was ik trouwens in januari al aan begonnen: ‘De pest’ van Albert Camus.
Het lezen vlotte niet, en ik ben blijven steken halverwege hoofdstuk 2.
Misschien moet ik een ander boek kiezen...
Dit stuk is nu uit; je hebt het helemaal tot de bodem
doorgescrold!
FHM
8 maart 2022
25 jaar
De thuispagina van Frans Mensonides: hoe het begon
