LAATSTE
ZES AFLEVERINGEN
288.TRAAG HERSTEL (11/06/2023
286. DICHTER BIJ VERMEER (MAAR NIET TE DICHT)
(23/04/2023)
285/287. 'JIJ
KRIJGT NARCOSE, KNAAP!', OFWEL: HET ROESJE / HET
ROESJE, DE ERVARING) (26/03 en 14/05/2023)
284. ITALIANISEREND;
DE BENTVUEGHELS VAN ROME (12/03/2023)
283. GRIETMANNEN,
EEN GRENSLEEUW EN VERDER
VAN ALLES WAT; MUSEUM HEERENVEEN (26/02/2023)
282. 'VERBRAND
DEEG'; STERVEN IN SCHOONHEID IN
POMPEI EN ASSEN (19/02/2023)
FHM’s A-viertjes is een rubriek op de Thuispagina van Frans
Mensonides, die Henk als middle name heeft
en dus FHM als initialen. FHM’s verschijnt altijd op zondag, maar niet op elke
zondag.
De ophef over deze ‘vrouw van kleur’ (dat is geloof ik een correcte
omschrijving) was ook weer niet zo verschrikkelijk ernstig. Hij beperkte zich
tot wat gesputter rond 2 juni 2023, de dag dat zij onthuld werd op het plein
voor station Rotterdam Centraal.
Een totaal verzuurde columniste van een ‘kwaliteits’krant doopte
haar pen in azijn om er iets lelijks over te schrijven (gelukkig achter een
betaalmuur, dus hier niet linkbaar). En in de donkerbruine krochten van Twitter
waren er een paar scheldkanonnades van tweeps die overal schelkanonnades over
houden – en die ik in de loop der jaren vrijwel allemaal ooit wel eens gemute
heb.
Wat was de steen des aanstoots? Onder andere dat
deze dame van
kleur geen blanke man is. Verder dat ze werkeloos zou zijn en
schaamteloos van
de sociale voorzieningen zou profiteren, wat sommige mensen blijkbaar
kunnen
zien aan de neus van een beeldhouwwerk. En dat er tegenwoordig maar
beelden opgericht worden van mensen die geen enkele verdienste hebben
voor
de maatschappij. En dat ze haar handen zeer on-Rotterdams in de zakken
houdt in
plaats van ze te laten wapperen. Not done in Roffa.
Volgens de kunstenaar is zij een weerbaar, maar
tegelijkertijd ook kwetsbaar wezen. Zij is bang, weggezet te worden als De Ander
– wat dan ook prompt gebeurde door de criticasters. Ze houdt haar handen niet
zomaar een beetje nonchalant in haar zakken, maar heeft ze tot vuisten gebald.
Hoe omstreden ze ook is in sommige media; het grote publiek heeft
haar al omarmd, soms letterlijk, hoewel dat wel wat lastig is met een persoon
van bijna 4 meter hoog. Je kunt niet langs haar heen lopen of je ziet een
oploop van fotografen die graag een selfie met haar maken, of hun dierbaren met
haar op de foto willen hebben. Ze steekt nu de Markthal al naar de kroon als
meest gefotografeerde object in de Maasstad.
Natuurlijk moet ze ook een (bij)naam hebben; haar officiële
naam, Moments Contained, zie ik niet snel inburgeren. Bovendien circuleren er
verschillende lezingen over wat die naam nou precies betekent. Maar er is al
een verkiezing voor een bijnaam gehouden op Twitter, waarop gelukkig ook nog
normale mensen zitten. ‘Knotje van Rotje’ kwam daaruit naar voren als
voorlopige, nog niet officiële winnaar.
Knotje, zoals ik haar dan ook maar zal noemen, is niet
gemodelleerd naar een bestaand persoon, maar is wel een herkenbaar type in het
Rotterdam van heden. In de metro zag ik van de week een vrouw die sprekend op
haar leek qua huidskleur, haardracht en sportieve uitmonstering. Nee, geen 4
meter hoog, dan nou weer niet.
Heel lang geleden, in 1959, is er op de Coolsingel ook een
beeld geplaatst van een indertijd zeer herkenbaar type. Dat beeld staat er nog
steeds, en in tegenstelling tot Knotje wel op een voetstuk. Het is Monsieur
Jacques (*2* op mijn foto) van Oswald Wenckebach (1895-1962), ook de schepper
van het nuffige ‘Wicht’ uit Beelden aan Zee. Monsieur Jacques had in 1958 al veel
bekijks getrokken in het Nederlands Paviljoen op de Wereldtentoonstelling in
Brussel. Een kopie van het beeld staat bij het Kröller Müllermuseum in Otterlo.
Monsieur Jacques is, evenmin als Knotje, een bestaand
persoon, maar evenals haar wel zeer herkenbaar. je kon hem bij bosjes zien in het
straatbeeld in de 50’s: de zelfvoldane burgerman die het gemaakt heeft en die het
allemaal wel gezien heeft. Met een arrogante blik kijkt hij omhoog naar een
vogel die hem gaan bekakken. En hij blikt of bloost ook niet onder de aandacht
van de fotografen die ook hij nog steeds trekt, na 64 jaar op zijn post.
Je moet om hem heen lopen om zijn handen te zien, en die blijken
dan een bolhoed vast te houden. Ook niet iemand die ze zal laten wapperen in de
haven, maar ze liever schoon houdt.
Was Monsieur Jacques anno 1959 net zo omstreden als Knotje
nu? Waren er toen bijvoorbeeld bezwaren tegen zijn overduidelijke lediggang, en
dat nog wel tijdens de wederopbouw? De sociale media bestonden uiteraard nog
niet, maar in kranten uit die tijd heb ik via Delpher geen negatieve geluiden over
hem gevonden. De neiging om ophef te maken over alles en nog wat is echt meer
een teken van onze eigen tijd.
Zowel Knotje als Monsieur Jacques maken deel uit van Sculpture
International Rotterdam, een collectie van ruim 50 beeldhouwwerken, verspreid
over de stad. Ik heb er de afgelopen weken een paar bekeken en gefotografeerd,
vooral beelden die nauw verbonden zijn met Rotterdam en zijn geschiedenis. Hier
is mijn persoonlijke top 6. Volg de linkjes voor een uitgebreide toelichting op
de site van Sculpture International Rotterdam.
*3* Monument voor alle gevallenen 1940-1945 (1957), Mari
Andriessen (1897-1979), Stadhuisplein
Dit beeld, midden in het winkelhart, bij de Lijnbaan, toont
2 tegenpolen: de vrouw links die treurt over het verleden, en de man met de schop
rechts, die bezig is met de toekomst: de wederopbouw. Zij worden verbonden door
een kind en een andere man die elkaar de hand geven.
Foto van Lost Luggage Depot (fragment): FaceMePLS,
overgenomen van Wikipedia, Lost Luggage Depot
Foto van De verwoeste stad: archieffoto 2017
*4* De verwoeste stad (1953) van Ossip Zadkine (1888-1967)
op Plein 1940.
De Franse, uit Wit-Rusland afkomstige kunstenaar Ossip
Zadkine arriveerde in 1946 per trein in Rotterdam en was geschokt door de
verwoestingen die hij vanuit het coupéraam zag. Het beeld toont een
reusachtige, krachtige, doch volkomen ontredderde man, die de stad
Rotterdam symboliseert. In zijn romp bevindt zich een groot gat, het hart dat
uit de stad werd gerukt bij het bombardement van 14 mei 1940. Dat verklaart zijn bijnaam: Jan Gat.
Maar als ik het beeld tegenwoordig zie te midden van de
wolkenkrabbers van de wederopgebouwde stad, bekruipt me steeds het gevoel dat
het nu vooral iets van triomf uitstraalt: ze hebben Rotterdam er niet
onder gekregen!
*5* ‘Iedereen is dood behalve wij’ (2020), Ben Zegers
(1962), op de Binnenrotte.
Ook tussen de hoogbouw staat het beeld, of liever: staan de
2 beelden met deze opvallende titel. Toch is er geen speld tussen te krijgen,
tussen die titel, als je ‘wij’ in heel ruime zin opvat als alle mensen die nu
leven. Met die mensen, die inderdaad nog niet dood zin, zullen we het moeten
rooien.
Het monument bestaat uit 2 reusachtige aluminium voeten van 7½
meter hoog, die elk een kleine 2 ton wegen. De 2e voet zie je op de foto in de
verte, onder de hak van de voorste.
Die voeten vormen een allesbehalve statisch monument. Ze bezitten
de dynamiek van het lopen; ze lijken elk moment aan de wandel te kunnen gaan. Ze
lopen dan over de plek waar in de 13e eeuw Rotterdam is ontstaan, rond een dam
in de Rotte. Nu is daar het hart van de stad: de Markthal, de Kubussen, de
Laurenskerk, het Potlood, de Fluitketel. En die voeten zijn onderweg naar de
markt die hier elke dins- en zaterdag gehouden wordt op de Binnenrotte. Volgens
de maker staan ze ook voor de marktbezoeker en de marktkoopman, die niet buiten
elkaar kunnen.
*6*
Over voeten gesproken: de mijne brengen me momenteel, door
medische problemen waarmee ik de lezer vorige week lastig heb gevallen, niet overal naartoe
waar ik heen zou willen. De foto van het laatste beeldhouwwerk van deze top 6
heb ik gejat uit de Wikipedia.
Op de westpunt van de Wilhelminapier staat het 10 meter in
doorsnee metende Lost Luggage Depot van de Canadese fotograaf, kunsthistoricus
en beeldend kunstenaar Jeff Wall. Het is geheel uitgevoerd in gietijzer, in
totaal 65 ton.
Dit is de plek, tegenwoordig bij de ingang van Hotel New
York, waar tussen 1873 en 1978 menige Nederlander het vaderland heeft verlaten met een
schip van de Holland-Amerika Lijn. Velen van de emigranten zagen Nederland nooit meer
terug, en daarmee evenmin wat zij achterlieten aan verloren bagage en andere
dierbare zaken.
Meer beelden, al dan niet met een link naar Rotterdams geschiedenis,
zijn te zien op de site van Sculpture International Rotterdam - en op de
straten en pleinen van Rotterdam zelf, vanzelfsprekend.
FHM
18 juni 2023
Er toch nog wél geweest: donderdag 8 en maandag 12 juni 2023
