Jaargang 5 Aflevering 24 DONDERDAG 1 AUGUSTUS 2002
|
Deze column is afkomstig uit het archief van REFLEXXIONZZ! Klik hier voor de meest recente aflevering. As. maandag écht een OV-reisverslag op deze site!
Beschouwing Haal meer uit je leven!
Geswinde grijsart die op wackre wiecken staech
Onachterhaelbre Tijdt, wiens heten honger graech
Mijn Lief sint ick u mis, verdrijve'ick met mishaeghen
En mijn verlangen can den Tijdtgod niet beweghen. P.C. Hooft
*ijder nae laet kijken: iedereen het nakijken geeft
Laatst, een poosje terug, onlangs - ik weet niet meer precies hoe lang geleden, maar het zal een maand of 4 zijn - heb ik een boeiend boek gelezen over wat het autobiografisch geheugen genoemd wordt: Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt , van Douwe Draaisma. Een populair-wetenschappelijk werk dat zich laat lezen als een roman. Het probeert een antwoord te vinden op de in de titel gestelde vraag, die ook het onderwerp is van deze REFLEXXIONZZ!, maar stelt nog vele andere kwesties aan de orde die beslist de moeite waard zijn om er op een warme vakantiedag over te reflecteren. Dit boek is beslist een aanrader. Het autobiografische geheugen is het gedeelte van onze psyche dat het verhaal van ons leven bevat. Zonder overdrijving kun je zeggen dat dit het meest kostbare bezit is van een mens, zo niet het enige. Ik heb eens een angstwekkende documentaire gezien over een man die dit stuk geheugen, als gevolg van een uiterst zeldzame hersenziekte, vrijwel volledig kwijt was. Deze man had daardoor geen toegang meer tot zijn verleden, en meende, dat hij nèt ter wereld was gekomen. In de documentaire zag je hem achter een schrijfblok zitten, met een ontredderde, lichtelijk verbijsterde uitdrukking op het gezicht. Hij schreef: “Is dit het eerste moment van mijn leven??”, en onderstreepte deze zin met felle halen. Daarna sloeg hij de bladzijde om, en schreef opnieuw dezelfde tekst; hij was vergeten, dat al eens gedaan te hebben. Zijn vrouw herkende hij wel vaag, maar hij kon haar niet thuisbrengen. Als zij de kamer binnentrad, barstte hij in snikken uit, en groette haar als een lang verloren geliefde. Als zij vijf minuten laten opnieuw binnenkwam, vond hetzelfde ritueel plaats. Ook als je autobiografische geheugen nog goed functioneert, is het vaak een zeer weerbarstig en lastig instrument. Al te nauwkeurig is het niet; het onthoudt leugens over je leven even gemakkelijk als waarheden, om één tekortkoming te noemen, en met tijdschattingen is het ook verrekte slordig. Deze lijken vrijwel altijd te krap uit te vallen (maar daar is iets aan te doen, zoals ik in het vervolg van dit artikel zal onthullen). Iedereen kent het gevoel van verbazing die voorafgaat aan de bekende, meestal met overslaande stem uitgesproken zin: “is dat nou al weer [zoveel] maanden / jaar geleden?”. Je hebt dan het gevoel, dat het leven je als zand door de vingers glipt; anders dan in platitudes kun je er moeilijk over praten. Het autobiografisch geheugen heeft, evenals wijzelf, grote angst voor het voortschrijden van de tijd, denk ik. Daarom schat het de hoeveelheid verstreken tijd meestal te laag. Maar dwars als het is, speelt het onze laatste jaren veel sneller af dan de eerste, althans dat is de ervaring van vele ouderen. Een ander merkwaardig fenomeen is het volgende. Je maakt een boeiende vakantie mee; bijvoorbeeld vijf dagen Berlijn. Deze dagen vliegen om, doordat je je tijd volpropt met activiteiten (althans zo verlopen onze vakanties altijd). Maar als je terugkijkt, lijkt het of je veel langer bent weggeweest; minstens anderhalve week. Snel leven is langzaam herinneren, zou je kunnen zeggen, al klinkt dat me uitermate krom in de oren. En ook het omgekeerde geldt. Neem iets akeligs en vervelends: een langdurig ziekbed, of je middelbare schooltijd, of de laatste maanden van een nare baan. Reikhalzend kijk je uit naar het einde, maar dat wil maar niet dichterbij komen. P.C. Hooft merkte al op, in het hierboven geciteerde gedicht, dat ‘verlangen’ leidt tot ‘verlengen’. Maar als je later terugkijkt op zo’n tijdspanne, schijnen al die vervelende, langwijlige dagen ineen te schrompelen tot niet meer dan een punt, en komt het je voor alsof die tijd, met terugwerkende kracht, is omgevlogen. Kijk je terug op een goedgevulde tijd, dan lijkt deze langer; kijk je terug op naar een gapende leegte, dan lijkt hij korter; zo kun je het samenvatten. Deze wet is volgens Draaisma de hoofdoorzaak van het bekende verschijnsel, genoemd in de titel van zijn boek: het versnellen van de tijd met het klimmen der jaren. Jongeren maken meestal meer mee dan senioren. De jeugd zit vol met nieuwe dingen, met ‘eerste keren’, met snelle veranderingen; de ouderdom vooral met ‘meer van hetzelfde’. Een doorsnee-dag op de kleuterschool levert misschien wel meer nieuwe ervaringen op dan een maand in een verpleeghuis achter de geraniums. Alleen dat feit zou verantwoordelijk zijn voor het versnellingsmechanisme. Het heeft niet zozeer met ouderdom te maken, als wel met de wijze waarop je leven is ingericht. Naar mijn eigen ervaring klopt die theorie. In pakweg de eerste helft van de jaren 80, toen ik een twintiger was, leek een jaar me omgevlogen te zijn, als ik er op oudejaarsdag aan terugdacht. In die tijd had ik een niet al te boeiende fulltime-baan op kantoor, keek ik TV, las ik wel eens een boek, als ik me verveelde; kortom: ik werd elk jaar een jaar ouder zonder dat er veel veranderde in mijn leven. In mijn middelbare schooltijd idem-dito. De afgelopen zes jaar, echter, zijn omgekrópen; als ik terugblik, lijken het er acht of negen. Ik ben in die tijd twee keer van werkgever en acht keer van werkomgeving veranderd, heb een zeer gevarieerde en boeiende studie opgepakt, ben een Internet-tijdschrift begonnen, heb het opgeheven en ben er opnieuw mee begonnen, en heb mijn leven zo volgestouwd, dat ik soms een sabbatjaar moet nemen van één van mijn hobby’s, om niet helemaal hoorndol te worden. Daarin ligt het geheim van een lang, langzaam leven: doe iets, waag iets, doe iets nieuws, dut niet in (en val voor mijn part nog een paar extra keren op je snufferd, want er staat nergens geschreven dat een lang leven ook altijd een leuk leven behoeft te zijn). Zorg in ieder geval dat je op elke oudejaarsdag kunt terugblikken op een hoop nieuwe ervaringen, goede of slechte, en je autobiografisch geheugen presenteert je een jaar dat 18 maanden geduurd heeft. Versla vadertje tijd, en trap bij hem op de rem, door zelf het gaspedaal in te trappen, daar komt het zo’n beetje op neer. En schrijf het allemaal op, kan ik er nog aan toevoegen, zo niet in de vorm van publicabele verhalen, dan wel als e-mail aan een goede vriend, of desnoods een dagboek met alleen jezelf als lezer. Dat maakt niet uit. Wie ‘s morgens met een opschrijfboekje de deur uitgaat, maakt die dag drie keer zoveel mee; ik kan het op grond van eigen ervaringen garanderen. En, oh ja: als het enigszins kan: zorg ervoor, dat je zo vaak mogelijk beledigd, vernederd, gepiepeld, teleurgesteld en besodemieterd wordt. Want dat is een ijzeren wet: wat een mens echt goed onthoudt, zijn de momenten dat hij ongenadig op zijn duvel krijgt. Ik heb dat altijd al gedacht, maar dit idee versleten voor de zienswijze van iemand met een in beginsel pessimistische levensvisie. Maar het is echt waar; Draaisma wijdt er zelfs een apart hoofdstuk aan. Wat een mens het best onthoudt zijn krenkingen; ook krenkingen die hij anderen toebrengt, en waar hij later spijt van krijgt. Ook in dat opzicht zou je je inspanningen op kunnen voeren; doe eens iets waar je spijt van krijgt; je vergeet het nooit meer! Frans Mensonides Aflevering gemist? Kijk in het overzicht van recente REFLEXXIONZZ! in de rechterkolom. Daar is ook te zien: de uitsmijter van Fris Spr!ts. |
Pasfoto:
 foto: Wim Scherpenisse Colofon
REFLEXXIONZZ! biedt columns over openbaar vervoer en andere onderwerpen, reisverslagen, korte verhalen en geen gedichten.
REFLEXXIONZZ! maakt deel uit van de opgeheven site De digitale reiziger, waarvan het archief nog toegang verleent tot alle tussen 1996 en 2001 verschenen artikelen. Wie op de hoogte gehouden wil worden van alle updates, kan zich aanmelden voor de nieuwsbrief Reiziger. Op- of aanmerkingen, opbouwende of afbrekende kritiek, benevens suggesties zijn welkom in mijn brievenbus. Vrijwel alle brieven worden door mij beantwoord, zij het meestal niet per kerende post. Overzicht meest recente REFLEXXIONZZ!
Kaasstad Op huizenjacht in Snel en Polanen - Ma 29.07.2002 De uitsmijter, door Fris Spr!ts Onthullingen over seksueel misbruik van kinderen door priesters en paters: KathoZiek! Ha, ha, hi, hi, ho, ho: allemaal even lachen om alweer zo'n flauwe, smakeloze woord-bak van Hollands kortste en kleinste columnist, ingehuurd van de goedkoopste krant van ons land: uw aller Fris Spr!ts. © 2002, Frans Mensonides, Leiden 31/173/305/30,4 |