LAATSTE ZES AFLEVERINGEN

243. ER ZIT EEN IDEE ACHTER HET PAPIER; 'PAPER ART  2017' IN CODA (06/08/2017)
242. DE SCHILDERMENNEKE; VAN GOGH-DORP NUENEN (23/07/2017)
241. 'SJOEMELTEMPERATUUR'; KNMI HOMOGENISEERT (09/07/2017)
240. NAVOLGERS VAN DE STIJL IN HELMOND EN LEIDEN (25/06/2017)
239. FIGURANT IN 'DROOMLAND'; STRAATHEATER IN LEIDEN ZW (07/06/2017)
238. HORROR-EXAMEN VWO NEDERLANDS (28/05/2017)

In deze tijden van versoepeling probeer ik stapje voor stapje mijn normale leven weer op te pakken. Afgelopen vrijdag besloot ik, voor het eerst sinds 7 maart (die keer in Wageningen) weer eens een museum binnen te lopen, en wel de Lakenhal in Leiden. Aangezien ik nog steeds nauwelijks kan, mag en wil reizen met het OV (zie mijn verhaal over ‘uitjes’ en zo), koos ik een museum in mijn eigen stad. En dat is gelukkigerwijze de stad die zich ook wel Museumstad noemt, met een stuk of 15 musea binnen loopafstand.

´Ik besloot vrijdag, weer eens een museum binnen te lopen´, schreef ik, maar dat klopt niet helemaal. ik besloot namelijk woensdag al dat ik dat vrijdag zou gaan doen. Want zo maar spontaan binnenvallen is er echt niet bij in corona-tijden.

Ook voor Stedelijk Museum de Lakenhal moet je, zoals vrijwel overal op dit moment, reserveren voor een bepaald uur. Alleen binnen dat uurblok mag je binnenkomen. En dan liefst niet allemaal om 3 minuten vóór dat uur al voor de poort gaan staan en luidkeels gaan aftellen van 10, 9, 8, zoals ze deden toen op tweede pinksterdag op het noenuur de terrassen weer open mochten. Dan kun je geen anderhalve meter afstand tot elkaar houden, en daar is het allemaal om begonnen.

Een beetje verspreid binnenkomen, dus. Wat op deze warme vrijdagmiddag niet zo´n probleem was, omdat ik - gelukkig - vrijwel de enige bezoeker was. ´Voor zondagmiddag is het al bijna volgeboekt´, zei de dame van de kaartcontrole. Ik had al bedacht, dat ik beter niet in het weekend kon gaan.

Binnen hangen op veel plekken pompjes met ontsmettende hand-gel, zie je overal memento corona´s, zoals ik het noem, en is de filmzaal ook helemaal aangepast aan de anderhalvemeter-regel. De meterslange zitbank mag slechts door één persoon bezeten worden. Ik leg het allemaal vast, zodat we later bij het zien van dit fotomozaïek meteen weten: dat moet in 2020 geweest zijn.

De Lakenhal heeft tussen 2016 en 2019 een grote renovatie- en uitbreidingsbeurt ondergaan. Het Museum is in juni 2019 heropend door niemand anders dan koning Willem-Alexander. Het gebouw aan de Oude Singel uit de 17e eeuw kreeg een hypermoderne aanbouw, ontworpen door het bureau Happel Cornelisse Verhoeven Architecten.

Met de achtergevel aan de Lammermarkt is niet iedere Leidenaar erg ingenomen – en nu druk ik me heel mild uit. Wat zal ik ervan zeggen? Dat hij een raar kleurtje heeft, ligt niet aan je beeldscherm, noch aan mijn telefoon, noch aan de wat drukkende atmosferische omstandigheden (onweer op til). Dat gevaarte heeft echt een heel onbestemd kleurtje.

Maar het staat op een plek waar hij weinig aan het stadsbeeld kan verpesten. De gevelwand van de Lammermarkt is sowieso niet erg indrukwekkend. Dat plein boven de ondergrondse parkeergarage is en blijft een nare open wond in onze autostad vol files. Molen de Valk krijg je beter op de foto vanaf de andere kant, vanaf de Stationsweg. En ergens past die steenklomp best wel bij de nogal industriële uitstraling van de omgeving, gedomineerd door de 80 meter hoge schoorsteen van de energiefabriek.

Van binnen is de nieuwbouw van de Lakenhal echt mooier dan van buiten. Tot 13 september loopt er de tentoonstelling ´Pilgrims naar Amerika – en de grenzen van vrijheid'.

De Pilgrims, Engelse orthodoxe protestanten die in eigen land vervolgd werden, verbleven ruim 11 jaar in Leiden, van mei 1609 tot juli 1620. Volgende maand is het dus precies 4 eeuwen geleden dat zij de stad weer verlieten. Zij keerden Europa de rug toe. Met als pleisterplaatsen Delfshaven, Southampton en Plymouth waagden zij de oversteek naar Amerika. In november 1620 zetten ze daar voet aan land, na 66 dagen vol ontberingen op de oceaan.

Tegenwoordig worden deze ‘Pilgrim Fathers’ gezien als de stichters van de USA, en hebben ze 25 miljoen afstammelingen die apentrots zijn op hun afkomst. Ik schreef er vorige zomer over, toen ik op een 7-steden-treinreis door Engeland Plymouth aandeed.

Deze uitgebreide tentoonstelling in de Lakenhal vertelt hun verhaal aan de hand van honderden voorwerpen, boeken, platen en kaarten. De kinderen onder de bezoekers krijgen prikkelende vragen voorgelegd. Wat zou jij doen als je om je geloof onderdrukt werd in je eigen land? Vluchten of blijven, en in het laatste geval: je aanpassen of bij je standpunten blijven?

Echt springstof, zulke gewetensvragen, in een jaar (2020 bedoel ik nu, niet 1620) waarin je een lont in het kruitvat steekt bij alles wat je te berde brengt over geloof, politiek, volkeren, rassen, corona en wat al niet.

Een paar highlights uit de tentoonstelling:

*1* Hendrick van der Burgh. ‘De Groenmarkt met gezicht op de Stille Rijn in Leiden’ (1660).

Dit punt bij de Waag (links), waar je nu het boot-terras van restaurant Annie’s vindt, was het eindpunt van de bootdiensten uit Amsterdam en Haarlem. De Pilgrims arriveerden hier op 1 mei 1609 uit Amsterdam. Ze hadden daar een poosje verbleven, maar konden niet aarden in die al te wereldlijke wereldstad.

James I, de koning van Engeland, probeerde langs diplomatieke weg te verhinderen dat de Pilgrims zich metterwoon in Leiden zouden vestigen. Maar stadssecretaris Jan van Hout verleende persoonlijk zijn fiat en verklaarde dat iedereen die zich fatsoenlijk gedroeg, welkom was in de stad. Het handgeschreven document is te zien in de tentoonstelling. 

*2* Drukpers, gravure van Jan van de Velde en Pieter Jansz Saenredam.

De Pilgrim William Brewster had een drukkerij aan de Pieterskerk-Choorsteeg. Zijn pers stond op nog geen 10 meter van de plek waar ik in een haarspeldbocht van mijn levensweg nog een poosje snottebellen van kinderen heb afgeveegd. Dat was in buurthuis In de Vroolijcke Arke; ik schreef het vorig jaar in dat stuk over Plymouth.

Om snottebellen was de afgelopen week evenveel te doen als anno 1620 om de - in de ogen van Engeland - subversieve religieuze geschriften van Brewster. Engeland voerde opnieuw diplomatieke druk uit op Leiden, nu met meer succes, om deze publicaties aan banden te leggen.  Het werd de Pilgrims toen wat heet onder de voeten in Leiden. Dat was een van de redenen voor hun vertrek.


*3* Joachim van den Heuvel (toegeschreven), ‘Dienst in een protestantse dorpskerk’ (1640’s).

Het schilderij geeft een indruk van een protestantse kerkdienst in die dagen, zoals de Pilgrims die hielden in eigen kring. Ze zitten dicht op elkaar gepakt en er wordt gezongen. Ieks!! Een superspreading event in de maak!


*4* De ca. 30 kinderen aan boord van de Mayflower moesten vermaakt worden tijdens die lange, barre reis, onder meer met deze houten jojo. 102 Pilgrims stapten in Plymouth aan boord; 102 bereikten de Amerikaanse kust. Onderweg was er één Pilgrim overleden en één Pilgrim-baby geboren.

Maar eenmaal geland In Amerika, stierf binnen de kortste keren de helft van de Pilgrims aan ziekten en gebrek. De andere helft overleefde de winter door de maisvelden te plunderen van de Native Americans (die je geloof ik geen Indianen meer mag noemen). Een jaar later werd er wel een verbroederend oogstfeest gevierd, de basis voor Thanksgiving. Wat tegenwoordig nog voor veel Native Americans een rouwdag is. Het verhaal van de Pilgrims kent niet echt een happy ending. 

FHM
14 juni 2020
Er geweest: vrijdag 12 juni 2020

VOLGENDE AFLEVERING: 'WILLIKUMO ANA ROTTAA'; VIDEO OVER EN IN HET OUDNEDERLANDS' (28/06/2020) > > >

Er bestaat ook een papieren tijdschrift FHM. Daar heb ik niets mee te maken. Ik heb nooit begrepen waarom ze van de 17.576 mogelijke combinaties van 3 letters uitgerekend mijn initialen gepikt hebben.

Dat FHM behandelt alles over ‘Babes, auto’s, games en ...’, zoals ze zelf schrijven. Laat mijn rubriek FHM’s nou over vrijwel alles gaan, behalve juist uitgerekend baby’s, auto’s, games en puntje-puntje-puntje!

Over alles, maar vooral over musea, cultuur, kunst, steden, monumenten, taal, woorden, literatuur, de (on)gemakken van het moderne leven,  ik, mijzelf en mij, en verder elk onderwerp waar ik over wil schrijven.

De rubriek beleefde tussen 2009 en 2017 243 afleveringen. Hij verscheen soms elke 5 dagen, soms elke week, soms om de 14 dagen, meestal op zondag en in sommige perioden helemaal niet.

Eind 2017 maakte FHM’s plaats voor een museumrubriek die één winter meeging. En nu is hij terug, nu die andere rubriek, De digitale reiziger, op een laag pitje staat in het coronatijdperk. Voor hoelang, en hoe vaak, dat weet ik nog niet.

Aangezien we bij deel 243 gebleven waren, was dit deel 244.

FHM

© Frans Mensonides, Leiden, 2020