Op
zondag 9 mei 2021 is
Zuid-Holland verrijkt met 3 nieuwe R-netlijnen: 430, 431 en 432, die
alle drie
van Katwijk naar Leiden lopen.
Tot
genoegen, hopelijk, van eventueel nog overgebleven fans, is mijn
OV-rubriek De digitale reiziger daarom even opgestaan uit een zeer
langdurige lockdown. Daar de Katwijkse R-netlijnen geheel binnen
fietsbereik liggen vanuit mijn huis in Leiden Zuidwest, kan ik een
fotorapportage verzorgen zonder zelf de bus te hoeven nemen, wat ik
liever niet doe voordat ik mijn 2e
prik mag ontvangen.
Des te beter, eigenlijk. Het behoort
tot mijn ervaring van bijna een kwart eeuw dat je bussen het best op de
foto krijgt vanaf de straat, en niet als je er zelf inzit. Bovendien is
een fiets ook ideaal voor de ‘achterlandverkenning’, zoals ik dat noem;
rondkijken in de wijken waar zo’n bus heenrijdt. Op een fiets ga je
ongeveer 4 keer zo snel als te voet, dus je ziet ook 4 keer zoveel in
dezelfde tijd.
Wat was R-net (met de R van Randstad) ook alweer? En wat was het ook
alweer niet? Ik zet het nog even op een rijtje.
R-net is NIET…
* … een reeks nieuwe busverbindingen. Vrijwel alle R-netlijnen hebben
een voorganger gehad die ongeveer dezelfde route reed. Zo ook deze
Katwijkse lijnen.
* … een vervoermaatschappij. Het R-netlogo staat op de bussen naast
dat van de vervoerder.
* … een concessie. Elke R-netlijn maakt deel uit van een concessie die
ook andere, ‘gewone’ lijnen kan omvatten. Voor de Katwijkse lijnen is
dat de concessie Zuid-Holland-Noord, die tot eind 2022 gereden wordt
door Arriva.
* … altijd duurder dan een gewone bus; er zijn ook R-netlijnen die
rijden volgens normaal kilometertarief. Ook met lijnen 430, 431 en 432
is dat het geval.
* … altijd een bus. Het kan ook een tram, metro of trein zijn. De tram
van Katwijk, daar kom ik nog op terug.
R-net is WEL…:
* …een soort keurmerk voor hoogwaardig OV (HOV) binnen de Randstad, met
eisen aan snelheid, doorstroming, frequentie, comfort, betrouwbaarheid
en informatievoorziening.
*… een herkenbare huisstijl van bussen, abri’s, etc.
R-net ging in 2011 van start in de regio Amsterdam. In 2014
werd de
eerste R-net-busverbinding in Zuid-Holland geopend: Lijn 400: Leiden –
Zoetermeer. De R-netlijnen 455 Zoetermeer – Delft en 456 Schiedam – Den
Haag Leyenburg completeerden in de nazomer van 2019 het eerste dozijn
lijnen. En nu dus: Katwijk.
Het totale rijtje van R-net in Zuid-Holland:
400 Leiden –
Zoetermeer (2014)
403
Spijkenisse – Brielle – Rockanje (2018)
404
Spijkenisse – Hellevoetsluis – Rockanje (2018)
410 Leiden
– Leiderdorp (2017)
430 / 432 Noordwijk ESA *) / ESTEC – Katwijk Hoornes -
Leiden Centraal (2021)
431 Katwijk Boulevard Zuid – Leiden Centraal (2021)
436 Rotterdam
Zuidplein – Goeree-Overflakkee (2015)
455 Delft
– Zoetermeer (2019)
456 Den Haag Leyenburg –
Schiedam (2019)
470 Alphen
aan den Rijn – Schiphol
(2017)
489
Rotterdam Kralingse Zoom – Nieuw-Lekkerland (2018)
488
Rotterdam Kralingse Zoom – Dordrecht (2018)
491
Rotterdam Zuidplein – Sliedrecht (2018)
497 Gouda
– Schoonhoven (2017)
*) Inderdaad:
Noordwijk. Het Europese ruimtevaartcentrum met aanpalend
doe-museum Space
Expo grenst aan de Katwijkse nieuwbouwwijk
Rijnsoever, maar ligt in de gemeente Noordwijk. Om verwarring te
voorkomen, ‘filmen’ de bussen op lijn 430 Katwijk ESA / ESTEC.
Eerst de inleiding over de kronkelige voorgeschiedenis van deze 3
lijnen over 2 routes (432 verzorgt alleen een paar versterkingsritten
van lijn 430 in de ochtendspits). Daarna de fotorapportage in wat op
deze site nog steeds hodologische volgorde heet: volgens de weg die de
bus rijdt.
Voor de geschiedenis moeten
we teruggaan tot de avond van vrijdag 7
oktober 1960. Aan het begin van die avond werd mijn kleine broertje
geboren. Dat doet hier niet ter zake en ik had het ook onvermeld kunnen
laten. Maar later op dezelfde avond reed de Blauwe Tram Katwijk /
Noordwijk – Leiden voor het laatst naar de remise, tegelijk met het
stadstrammetje Leiden-Oegstgeest.
In Katwijk lag het beginpunt van de tram op wat nu nog steeds de
Tramstraat heet, op een steenworp van het strand. De trams maakten daar
rechtsomkeert, maar dan moest eerst de motorwagen nog omlopen via een
rangeerspoor. Er lagen 3 sporen naast elkaar en er was ook nog een
stationsgebouw. Het kon allemaal nét in die vrij smalle straat, waar
een auto nog een bezienswaardigheid was.
Tramstraat
Na die oktoberavond namen
eerst grijze en later gele NZH-bussen het
vervoer over. Vanuit Katwijk aan Zee reed heel lang lijn 41 via Katwijk
aan den Rijn, Rijnsburg, Oegstgeest, het station en het centrum van
Leiden naar Leiden Zuidwest. Later werd er ook een busverbinding
geopend vanuit de nieuwe wijk Katwijk Hoornes.
Jawel, wij konden vanuit Zuidwest rechtstreeks met de bus naar het
strand. En Katwijkers op hun beurt zonder overstappen naar het
winkelhart van Leiden. Deze heel handige ‘doorkoppeling’ van kustlijnen
naar Leidse stadstrajecten hield stand tot 2009, toen ik
daarover DIT
stukje schreef.
Het moest toen allemaal anders. De RijnGouweLijn (RGL) zat eraan te
komen en die tram was bedoeld als een enorme sprong voorwaarts.
De RGL – ik vertel de oude, trouwe fans van De digitale reiziger niets
nieuws – was de beoogde lightrailverbinding van Gouda over het voor
treinen bestemde spoor naar Leiden Lammenschans, en vervolgens door de
binnenstad van Leiden en over een nieuw aan te leggen sneltramtracé
naar de kust.
Die zeer omstreden prestigetram - waarvan ik en velen met mij nooit het
nut hebben ingezien - was in 2007 al afgeschoten bij een referendum
in
de gemeente Leiden. Maar de verkeersgedeputeerde van Zuid-Holland (van
wie ik de naam vergeten ben; ik ga hem beslist ook niet meer opzoeken)
wilde zijn ‘doorzettingsmacht’ gebruiken om de regio de railverbinding
door de strot te rammen.
De RGL had naar de kust zullen rijden via de N206, alias de Ingenieur
G. Tjalmaweg, langs Valkenburg, en niet door Rijnsburg. De bussen naar
Katwijk volgden vanaf 2009 alvast die route, en dat dus zonder
doorkoppeling. Lijnen 30 en 31 reden een rondje door Katwijk; lijn 30
eerst naar Hoornes en 31 eerst langs zee. In 2018 werden deze 2 lijnen
uit elkaar getrokken en kregen ze elk hun eigen eindpunt in Katwijk.
De RGL is er nooit gekomen. In 2011 trad er een nieuw provinciebestuur aan dat als allereerste daad
resoluut een rode streep haalde door de tram; ik schreef er toen over
op FHM’s.
Er zou iets veel mooiers voor in de plaats komen: snelbussen
Zoetermeer – Leiden Centrum – Leiden Centraal - Katwijk, via een
mogelijk te ‘vertrammen’ busbaan langs de N206. Herstel van de
doorkoppeling dus, met een rechtstreekse verbinding van Katwijk naar
het centrum van Leiden.
Er zou nog veel meer komen in plaats van de RGL: kwartierdienst op het
spoor Leiden – Utrecht, en een paar extra stations tussen Leiden en
Alphen aan den Rijn. Daar hebben we nog niets van gezien, de afgelopen
10 jaar. Wel werd het spoorlijntje Alphen – Gouda
opgekrikt tot
kwartierdienst en kreeg het 2 nieuwe stations; zie het gelinkte stuk
uit 2018.
Ook de vrije HOV-baan langs de Tjalmaweg / N206 werd op de lange baan
geschoven. De weg wordt momenteel verdubbeld van 2 naar 4 rijstroken.
Maar die 2 extra’s zijn voor auto’s (en ook voor de bus, OK, dat is
waar). Die uitbreiding is nodig voor de nieuwe woonwijk Valkenhorst:
5600 woningen op het terrein van het v/m Vliegkamp Valkenburg, te
realiseren in de periode 2022-2037.
Katwijk heeft tussen 2011 en nu geworsteld met aanleg van een paar
kleine stukjes bus-infrastructuur, die dan ook nog getroffen werden
door NIMBY-protesten. Man, man, man; laten ze blij zijn dat er geen 3
trams meer naast elkaar staan op de Tramstraat!
Door die straat blijven nog wel de R-nets van lijn 431 rijden; niet tot
plezier van iedere Kattukker, misschien. Die lijn begint op de
Zuidboulevard. Lijn 430 start bij het ruimtevaartcentrum en rijdt door
de wijken Rijnsoever en Hoornes naar het gemeentehuis van Katwijk, waar
beide routes bij elkaar komen. Daarna gaat het via de N206 naar Leiden.
Qua frequentie krijgt de Katwijkse busreiziger veel minder dan de 12
bussen per uur per richting die hem in 2011 beloofd waren. Onder corona
begint deze verbinding met een bescheiden 20 minutendienst per tak;
10-minutendienst op het gezamenlijke traject. Alleen in de ochtendspits
buiten de vakantieperiodes is er eventjes een kwartierdienst; 8 bussen
per uur per richting dus langs de N206.
Een rit van één van beide beginpunten naar Leiden Centraal duurt ruim
20 minuten voor een afstand van bijna 10 km. Je kunt het er niet in
fietsen, zelfs niet op een elektrische fiets.
Ik stap in, wilde ik na deze lange inleiding ouder gewoonte
schrijven. Nee, ik stap op de fiets, ondanks (hagel)buien en storm.
Al in de eerste week van mei ben ik op voorverkenning gegaan (ook tussen de buien door). Toen zag ik dat de infrastructuur in
Rijnsoever / Hoornes na die 10 jaar nog niet eens af was.
We starten het foto-overzicht bij het beginpunt van lijn 431. Voor de
statistiek en de volledigheid: sommige foto’s van Katwijk dateren uit
het jaar 2020.
Het beginpunt van lijn 431 ligt waar dat van 31 sinds december 2019 lag: bij de lus op het zuidelijkste puntje
van de Boulevard. Dit stukje Katwijk is voor 2019 nooit ontsloten geweest
door lijn 31 en voorlopers.
Opvallende gebouwen in de omgeving zijn de Soefitempel op een duintop
en het Zeehospitium in de duinen, meestal aangeduid met het koosnaampje
Zeehos. Het werd geopend in 1908 en er werden toen Rotterdamse
kindertjes met tuberculose verpleegd in de frisse, zilte zeelucht. Er
staan nog een paar paviljoens uit de vroege 20ste eeuw. De nieuwbouw
bevat zorgwoningen. Met nu een bushalte om de hoek.
Ook het Vuurbaakplein, met de vuurtoren en het schip, is nu weer aangesloten op hoogwaardig OV. Tussen 2009 en 2019 heeft het plein het moeten stellen zonder een snelle busverbinding met Leiden.
Katwijk aan Zee
De halte Centrum, op de foto,
had ook Tramstraat kunnen heten, en de
halte Zwanenburg, een paar hectometer verder, ook Stationsstraat. Het
lijkt wel of men met die haltenamen alle verwijzingen naar het
railverleden van deze OV-verbinding heeft willen uitbannen. Mogelijk in
de hoop dat er dan niemand meer begint over ‘vertramming’. Dat zou ook
niets anders zijn dan een herhaling van zetten, gezien die ondoordachte
plannen uit de RGL-periode.
Maar welk bericht verscheen er vorige week
in mijn timeline? Ja, hoor,
je kon erop wachten; ik had er vergif op kunnen innemen: de gemeente
Leiden en het regionale samenwerkingsverband Holland Rijnland streven
naar aanleg van een lightrailverbinding van Leiden naar de kust. Maar
laten ze nou eerst na corona de bussen maar weer eens vol zien te krijgen!
Bij veel van de 11
Rnet-haltes in Katwijk staan mooie, moderne
fietsenrekken, met van die palen met een oog eraan, waaraan je een
extra kettingslot kunt vastmaken. Het meest indrukwekkende rek is wel
geplaatst bij de halte Gemeentehuis in de richting Leiden. Dat rek is 90
meter lang en er kunnen op de kop af 200 fietsen in geplaatst worden.
Op maandag 3 mei staan er in de middagspits maar een stuk of dozijn.
Maar mocht ooit op een morgen half Katwijk nog eens de R-net nemen naar
school en kantoor, dan is er ruimte genoeg voor al hun tweewielers.
Iets wat me al vaker is opgevallen: fietsers stallen hun
voertuig bij de halte waar ze ’s morgens instappen, en niet bij de
halte schuin aan de overkant, waar ze ’s avonds zullen uitstappen. Dat
is ergens ook wel logisch, als je er dieper over nadenkt: 's morgens altijd haast.
Bij de halte Gemeentehuis komen beide takken van het Katwijkse R-net
samen. Tijd om te gaan kijken op de oostelijke tak.
De 2 eerste haltes, ESA / ESTEC en Space Expo, liggen zoals gezegd in
Noordwijk, al ben je daar nog 2 kilometer verwijderd van de bebouwde
kom van Noordwijk-Binnen.
Halte ESA / ESTEC ligt zelfs op het eigen terrein van die Europese
ruimtevaartorganisatie, bij mijn weten verboden toegang, al mogen
gewone burgers er misschien wel in de bus stappen. Bewoners
van Noorderlicht en Juno bijvoorbeeld, die op nog geen 100 meter
van die
halte wonen.
Ik weet niet hoeveel werknemers van ESA / ESTEC de bus nemen naar de
zaak. Ik heb het vooroordeel dat mensen die zich met satellieten en
ruimtesondes bezighouden, niet in een bus gaan stappen, ook al is het
een R-net.
Halte Space Expo. De
raket naar Mars staat al met stationair draaiende motor
klaar voor vertrek. Ideale aansluiting naar de Rode Planeet. Doe mij maar een
enkeltje; tabé, moeder Aarde!
Halte Sportpark De Krom was een week voor de invoering van de R-net nog
niet af, maar is dat nu wel. Het cement is net op tijd droog.
Aan
de HOV-busbaan op de Biltlaan door de
wijk Hoornes en op de Julianalaan werd op woensdag 12 mei nog
volop gewerkt. Alleen de bussen in de richting Leiden gaan hier rijden
op een eigen baan. Het is allemaal een stuk goedkoper dan een tramlijn
aanleggen, en meestal net zo effectief.
De Hoornes Passage is het hart van de wijk. In het overdekte
winkelcentrum wordt een loterij gehouden voor ondersteuning van winkeliers die
door de coronacrisis in financiële nood gekomen zijn. De prijzen: hier te
besteden cadeaubonnen. Vandaag, woensdag 12 mei 2021, zijn vrijwel alle winkels
weer open; elk met hun eigen deurbeleid en voorwaarden.
Dat is meer dan theater annex evenementenlocatie Tripodia kan zeggen. Bij
Tripodia, gevestigd in de Passage, hopen ze binnenkort weer heerlijk samen
te kunnen zijn. Dat kan met ingang van 19 mei al wel bij de sekswerker, maar nog
niet in het theater.
En dat brengt ons terug bij het gemeentehuis van de ruim 60.000
inwoners tellende gemeente Katwijk, die ook Rijnsburg en Valkenburg
omvat. Ik heb in dat gemeentehuis nog eens gewerkt. Welgeteld één dag.
Was het in 2004? Anders was het in 2005.
Nee, het was niet zo dat ik na die ene dag meteen ontslagen werd, net
als die schlemielige Lul-de-behanger uit die reclamespot van
Brandmeester, met zijn zeiksnor en z’n lullige kantoortasje. Nee, ik
werkte voor een detacheringbureau, met die ´sympathieke´ directeur over
wie ik wel eens geschreven heb.
Het was maar een baantje naast mijn studie. Ik versleet in 5 jaar tijd
een kleine 30 werkplekken. Toen, die ene keer in Katwijk, moesten er
3000 archiefdozen ingeladen worden in een verhuiswagen. Als ik binnen
afzienbare tijd kan terugkijken op bijna een halve eeuw broodwinning,
zal die dag er toch wel uitspringen als één van de hoogtepunten.
Terwijl die baas toch grossierde in dieptepunten. Achteraf bleek dat
hij een paar jaar lang onze pensioenpremie verduisterd had. Maar daar had hij geen actieve
herinnering meer aan toen hij er op werd aangesproken.
Laat ik het dus ook maar vergeten. Deze halte is een van de 3 plekken
in Katwijk waar je een deelfiets
kunt huren; een elektrische, nog wel: de Urbee
E-bike. Dat is een
nieuwe service van Arriva, nog nergens elders in de provincie
opgedoken. Je moet er een app voor hebben, en dan betaal je 5 cent per
minuut, met een maximum van 15 euro per dag.
Bij OV-fiets van NS moesten ze ook maar snel op elektrische overgaan;
niet zozeer voor stadsritjes, maar wel in plattelandsstreken. Ik hoop
van de zomer nog een dagje op de Veluwe te kunnen fietsen (buitenlandse
vakanties, daar práát ik niet eens over). Maar ik zie wat op tegen die
zware OV-fietsen zonder versnelling, nu ik gewend ben aan elektrisch
rijden.
Verder richting Leiden. De halte aan de rand van Katwijk, waar een hele
vloot streeklijnen stopt, heet sinds heel kort Duinvallei. Vroeger was
het Wilgenhoek, en ook nog een poosje Zanderij; ik weet het niet
precies meer. Ook bij deze halte staat een enorme fietsenstalling.
De wijk Zanderij bestaat uit
moderne appartementen en huizenrijtjes.
Het vliegveld van Suriname heet ook zo.
Bij de halte Duinvallei kun je ook bus 35 nemen naar de Unmanned
Valley op het terrein van het v/m vliegveld Valkenburg. Daar
wordt nog
steeds gevlogen, maar dan met drones. Het heet een ‘field lab’, maar
het heeft niets te maken met Hugo de Jonges superspreading events,
waarmee hij de kudde-immuniteit en het dodental nog iets verder
probeert op te krikken. Het gaat uit van de TU Delft, ik snap er niet
veel van, maar het staat uitgelegd op de gelinkte site.
De halte Valkenburg / N206 heb ik niet op de foto. Het fietspad langs de N206 is momenteel afgesloten in verband met de
uitbreiding van die verkeersader.
Het al langer bestaande Bio
Science Park Oost. Deze halte langs de
Plesmanlaan in Leiden ligt niet ver van de priklocatie en de vaccinfabrieken
van Janssen en Halix.
Deze hele omgeving staat corona uit
te wasemen. Die vaccinfabrieken, dus, waar je terecht komt als je de
Verbeektunnel doorgaat (linksboven op de foto), en die prikstraat. En op de Verbeekstraat is een
testlocatie gevestigd.
Ik zie daar een kluit fietsen bij een voormalig kantoor dat nu
studenten huisvest. Verder staat vrijwel alles langs de Verbeekstraat
leeg. Ooit was dit een kantorenwijk; een ‘kantorenensemble’, zelfs! Nu
wachten alle gebouwen op hun appartementificatie, vermoed ik.
Het is erg rustig in deze omgeving, zelfs op een werkdag, hartje
avondspits. Maar gewerkt wordt er echt nog wel in en om Leiden; op de
Plesmanlaan raast het autoverkeer als vanouds.
Op het busstation van Leiden
Centraal vertrekken de R-netbussen naar
Katwijk sinds 9 mei van perron D, naast de R-netten naar Zoetermeer en
Leiderdorp die gereedstaan op perron C. Op deze plotseling heel warme
zondagmiddag zie ik 12 mensen in een R-net naar de boulevard stappen,
maar slechts 3 in die naar Space Expo.
De week daarna ga ik nog een paar keer kijken in de avondspits. Er
stappen dan zo’n man of 20 in elke R-netbus naar Katwijk. Zodra we de
definitieve wederopstanding van de rubriek De digitale reiziger mogen
beleven, ga ik er zelf ook eens inzitten.
Frans Mensonides
14 mei 2021
Laatste wijziging: 17 mei 2021
Er geweest, zij het niet met de bus: 3 t/m 12 mei 2021
©
Frans Mensonides, Leiden, 2021