De R-netbus van buiten; lijnen 430, 431 en 432, Katwijk

Op zondag 9 mei 2021 is Zuid-Holland verrijkt met 3 nieuwe R-netlijnen: 430, 431 en 432, die alle drie van Katwijk naar Leiden lopen.

Tot genoegen, hopelijk, van eventueel nog overgebleven fans, is mijn OV-rubriek De digitale reiziger daarom even opgestaan uit een zeer langdurige lockdown. Daar de Katwijkse R-netlijnen geheel binnen fietsbereik liggen vanuit mijn huis in Leiden Zuidwest, kan ik een fotorapportage verzorgen zonder zelf de bus te hoeven nemen, wat ik liever niet doe voordat ik mijn 2e prik mag ontvangen.

Des te beter, eigenlijk. Het behoort tot mijn ervaring van bijna een kwart eeuw dat je bussen het best op de foto krijgt vanaf de straat, en niet als je er zelf inzit. Bovendien is een fiets ook ideaal voor de ‘achterlandverkenning’, zoals ik dat noem; rondkijken in de wijken waar zo’n bus heenrijdt. Op een fiets ga je ongeveer 4 keer zo snel als te voet, dus je ziet ook 4 keer zoveel in dezelfde tijd.

Wat was R-net (met de R van Randstad) ook alweer? En wat was het ook alweer niet? Ik zet het nog even op een rijtje.

R-net is NIET…
* … een reeks nieuwe busverbindingen. Vrijwel alle R-netlijnen hebben een voorganger gehad die ongeveer dezelfde route reed. Zo ook deze Katwijkse lijnen.
* … een vervoermaatschappij. Het R-netlogo staat op de bussen naast dat van de vervoerder.
* … een concessie. Elke R-netlijn maakt deel uit van een concessie die ook andere, ‘gewone’ lijnen kan omvatten. Voor de Katwijkse lijnen is dat de concessie Zuid-Holland-Noord, die tot eind 2022 gereden wordt door Arriva.
* … altijd duurder dan een gewone bus; er zijn ook R-netlijnen die rijden volgens normaal kilometertarief. Ook met lijnen 430, 431 en 432 is dat het geval.
* … altijd een bus. Het kan ook een tram, metro of trein zijn. De tram van Katwijk, daar kom ik nog op terug.

R-net is WEL…:
* …een soort keurmerk voor hoogwaardig OV (HOV) binnen de Randstad, met eisen aan snelheid, doorstroming, frequentie, comfort, betrouwbaarheid en informatievoorziening.
*… een herkenbare huisstijl van bussen, abri’s, etc.

R-net ging in 2011 van start in de regio Amsterdam. In 2014 werd de eerste R-net-busverbinding in Zuid-Holland geopend: Lijn 400: Leiden – Zoetermeer. De R-netlijnen 455 Zoetermeer – Delft en 456 Schiedam – Den Haag Leyenburg completeerden in de nazomer van 2019 het eerste dozijn lijnen. En nu dus: Katwijk.

Het totale rijtje van R-net in Zuid-Holland:

R-net in Katwijk...

...en in Valkenburg, Oegstgeest en Leiden

Eerst de inleiding over de kronkelige voorgeschiedenis van deze 3 lijnen over 2 routes (432 verzorgt alleen een paar versterkingsritten van lijn 430 in de ochtendspits). Daarna de fotorapportage in wat op deze site nog steeds hodologische volgorde heet: volgens de weg die de bus rijdt.

Geen tram meer op de Tramstraat

Voor de geschiedenis moeten we teruggaan tot de avond van vrijdag 7 oktober 1960. Aan het begin van die avond werd mijn kleine broertje geboren. Dat doet hier niet ter zake en ik had het ook onvermeld kunnen laten. Maar later op dezelfde avond reed de Blauwe Tram Katwijk / Noordwijk – Leiden voor het laatst naar de remise, tegelijk met het stadstrammetje Leiden-Oegstgeest.

In Katwijk lag het beginpunt van de tram op wat nu nog steeds de Tramstraat heet, op een steenworp van het strand. De trams maakten daar rechtsomkeert, maar dan moest eerst de motorwagen nog omlopen via een rangeerspoor. Er lagen 3 sporen naast elkaar en er was ook nog een stationsgebouw. Het kon allemaal nét in die vrij smalle straat, waar een auto nog een bezienswaardigheid was.

Na die oktoberavond namen eerst grijze en later gele NZH-bussen het vervoer over. Vanuit Katwijk aan Zee reed heel lang lijn 41 via Katwijk aan den Rijn, Rijnsburg, Oegstgeest, het station en het centrum van Leiden naar Leiden Zuidwest. Later werd er ook een busverbinding geopend vanuit de nieuwe wijk Katwijk Hoornes.

Jawel, wij konden vanuit Zuidwest rechtstreeks met de bus naar het strand. En Katwijkers op hun beurt zonder overstappen naar het winkelhart van Leiden. Deze heel handige ‘doorkoppeling’ van kustlijnen naar Leidse stadstrajecten hield stand tot 2009, toen ik daarover DIT stukje schreef.

Het moest toen allemaal anders. De RijnGouweLijn (RGL) zat eraan te komen en die tram was bedoeld als een enorme sprong voorwaarts.

De RGL – ik vertel de oude, trouwe fans van De digitale reiziger niets nieuws – was de beoogde lightrailverbinding van Gouda over het voor treinen bestemde spoor naar Leiden Lammenschans, en vervolgens door de binnenstad van Leiden en over een nieuw aan te leggen sneltramtracé naar de kust.

Die zeer omstreden prestigetram - waarvan ik en velen met mij nooit het nut hebben ingezien - was in 2007 al afgeschoten bij een referendum in de gemeente Leiden. Maar de verkeersgedeputeerde van Zuid-Holland (van wie ik de naam vergeten ben; ik ga hem beslist ook niet meer opzoeken) wilde zijn ‘doorzettingsmacht’ gebruiken om de regio de railverbinding door de strot te rammen.

De RGL had naar de kust zullen rijden via de N206, alias de Ingenieur G. Tjalmaweg, langs Valkenburg, en niet door Rijnsburg. De bussen naar Katwijk volgden vanaf 2009 alvast die route, en dat dus zonder doorkoppeling. Lijnen 30 en 31 reden een rondje door Katwijk; lijn 30 eerst naar Hoornes en 31 eerst langs zee. In 2018 werden deze 2 lijnen uit elkaar getrokken en kregen ze elk hun eigen eindpunt in Katwijk.

De RGL is er nooit gekomen. In 2011 trad er een nieuw provinciebestuur aan dat als allereerste daad resoluut een rode streep haalde door de tram; ik schreef er toen over op FHM’s. Er zou iets veel mooiers voor in de plaats komen: snelbussen Zoetermeer – Leiden Centrum – Leiden Centraal - Katwijk, via een mogelijk te ‘vertrammen’ busbaan langs de N206. Herstel van de doorkoppeling dus, met een rechtstreekse verbinding van Katwijk naar het centrum van Leiden.

Er zou nog veel meer komen in plaats van de RGL: kwartierdienst op het spoor Leiden – Utrecht, en een paar extra stations tussen Leiden en Alphen aan den Rijn. Daar hebben we nog niets van gezien, de afgelopen 10 jaar. Wel werd het spoorlijntje Alphen – Gouda opgekrikt tot kwartierdienst en kreeg het 2 nieuwe stations; zie het gelinkte stuk uit 2018.

Ook de vrije HOV-baan langs de Tjalmaweg / N206 werd op de lange baan geschoven. De weg wordt momenteel verdubbeld van 2 naar 4 rijstroken. Maar die 2 extra’s zijn voor auto’s (en ook voor de bus, OK, dat is waar). Die uitbreiding is nodig voor de nieuwe woonwijk Valkenhorst: 5600 woningen op het terrein van het v/m Vliegkamp Valkenburg, te realiseren in de periode 2022-2037.

Herkenbare R-net-huisstijl. Helaas werken nog niet alle klokken en digitale displays bij de abri´s.

Katwijk heeft tussen 2011 en nu geworsteld met aanleg van een paar kleine stukjes bus-infrastructuur, die dan ook nog getroffen werden door NIMBY-protesten. Man, man, man; laten ze blij zijn dat er geen 3 trams meer naast elkaar staan op de Tramstraat!

Door die straat blijven nog wel de R-nets van lijn 431 rijden; niet tot plezier van iedere Kattukker, misschien. Die lijn begint op de Zuidboulevard. Lijn 430 start bij het ruimtevaartcentrum en rijdt door de wijken Rijnsoever en Hoornes naar het gemeentehuis van Katwijk, waar beide routes bij elkaar komen. Daarna gaat het via de N206 naar Leiden.

Qua frequentie krijgt de Katwijkse busreiziger veel minder dan de 12 bussen per uur per richting die hem in 2011 beloofd waren. Onder corona begint deze verbinding met een bescheiden 20 minutendienst per tak; 10-minutendienst op het gezamenlijke traject. Alleen in de ochtendspits buiten de vakantieperiodes is er eventjes een kwartierdienst; 8 bussen per uur per richting dus langs de N206.

Een rit van één van beide beginpunten naar Leiden Centraal duurt ruim 20 minuten voor een afstand van bijna 10 km. Je kunt het er niet in fietsen, zelfs niet op een elektrische fiets.

Ik stap in, wilde ik na deze lange inleiding ouder gewoonte schrijven. Nee, ik stap op de fiets, ondanks (hagel)buien en storm.

Al in de eerste week van mei ben ik op voorverkenning gegaan (ook tussen de buien door). Toen zag ik dat de infrastructuur in Rijnsoever / Hoornes na die 10 jaar nog niet eens af was.

We starten het foto-overzicht bij het beginpunt van lijn 431. Voor de statistiek en de volledigheid: sommige foto’s van Katwijk dateren uit het jaar 2020.

Katwijk aan Zee – gemeentehuis (lijn 431)

Het beginpunt van lijn 431 ligt waar dat van 31 sinds december 2019 lag: bij de lus op het zuidelijkste puntje van de Boulevard. Dit stukje Katwijk is voor 2019 nooit ontsloten geweest door lijn 31 en voorlopers.

Opvallende gebouwen in de omgeving zijn de Soefitempel op een duintop en het Zeehospitium in de duinen, meestal aangeduid met het koosnaampje Zeehos. Het werd geopend in 1908 en er werden toen Rotterdamse kindertjes met tuberculose verpleegd in de frisse, zilte zeelucht. Er staan nog een paar paviljoens uit de vroege 20ste eeuw. De nieuwbouw bevat zorgwoningen. Met nu een bushalte om de hoek.

Ook het Vuurbaakplein, met de vuurtoren en het schip, is nu weer aangesloten op hoogwaardig OV. Tussen 2009 en 2019 heeft het plein het moeten stellen zonder een snelle busverbinding met Leiden.

De halte Centrum, op de foto, had ook Tramstraat kunnen heten, en de halte Zwanenburg, een paar hectometer verder, ook Stationsstraat. Het lijkt wel of men met die haltenamen alle verwijzingen naar het railverleden van deze OV-verbinding heeft willen uitbannen. Mogelijk in de hoop dat er dan niemand meer begint over ‘vertramming’. Dat zou ook niets anders zijn dan een herhaling van zetten, gezien die ondoordachte plannen uit de RGL-periode.

Maar welk bericht verscheen er vorige week in mijn timeline? Ja, hoor, je kon erop wachten; ik had er vergif op kunnen innemen: de gemeente Leiden en het regionale samenwerkingsverband Holland Rijnland streven naar aanleg van een lightrailverbinding van Leiden naar de kust. Maar laten ze nou eerst na corona de bussen maar weer eens vol zien te krijgen!

Bij veel van de 11 Rnet-haltes in Katwijk staan mooie, moderne fietsenrekken, met van die palen met een oog eraan, waaraan je een extra kettingslot kunt vastmaken. Het meest indrukwekkende rek is wel geplaatst bij de halte Gemeentehuis in de richting Leiden. Dat rek is 90 meter lang en er kunnen op de kop af 200 fietsen in geplaatst worden.

Op maandag 3 mei staan er in de middagspits maar een stuk of dozijn. Maar mocht ooit op een morgen half Katwijk nog eens de R-net nemen naar school en kantoor, dan is er ruimte genoeg voor al hun tweewielers.

Iets wat me al vaker is opgevallen: fietsers stallen hun voertuig bij de halte waar ze ’s morgens instappen, en niet bij de halte schuin aan de overkant, waar ze ’s avonds zullen uitstappen. Dat is ergens ook wel logisch, als je er dieper over nadenkt: 's morgens altijd haast.

Maandag 3 mei 2021: lijn 31 trekt zijn laatste baantjes.

Bij de halte Gemeentehuis komen beide takken van het Katwijkse R-net samen. Tijd om te gaan kijken op de oostelijke tak.

Noordwijk ESA / ESTEC – Katwijk Gemeentehuis (lijnen 431 / 432)

De 2 eerste haltes, ESA / ESTEC en Space Expo, liggen zoals gezegd in Noordwijk, al ben je daar nog 2 kilometer verwijderd van de bebouwde kom van Noordwijk-Binnen.

Halte ESA / ESTEC ligt zelfs op het eigen terrein van die Europese ruimtevaartorganisatie, bij mijn weten verboden toegang, al mogen gewone burgers er misschien wel in de bus stappen. Bewoners van Noorderlicht en Juno bijvoorbeeld, die op nog geen 100 meter van die halte wonen.

Ik weet niet hoeveel werknemers van ESA / ESTEC de bus nemen naar de zaak. Ik heb het vooroordeel dat mensen die zich met satellieten en ruimtesondes bezighouden, niet in een bus gaan stappen, ook al is het een R-net.

Halte Space Expo. De raket naar Mars staat al met stationair draaiende motor klaar voor vertrek. Ideale aansluiting naar de Rode Planeet. Doe mij maar een enkeltje; tabé, moeder Aarde!

Halte Sportpark De Krom was een week voor de invoering van de R-net nog niet af, maar is dat nu wel. Het cement is net op tijd droog.

Aan de HOV-busbaan op de Biltlaan door de wijk Hoornes en op de Julianalaan werd op woensdag 12 mei nog volop gewerkt. Alleen de bussen in de richting Leiden gaan hier rijden op een eigen baan. Het is allemaal een stuk goedkoper dan een tramlijn aanleggen, en meestal net zo effectief.

De Hoornes Passage is het hart van de wijk. In het overdekte winkelcentrum wordt een loterij gehouden voor ondersteuning van winkeliers die door de coronacrisis in financiële nood gekomen zijn. De prijzen: hier te besteden cadeaubonnen. Vandaag, woensdag 12 mei 2021, zijn vrijwel alle winkels weer open; elk met hun eigen deurbeleid en voorwaarden.

Dat is meer dan theater annex evenementenlocatie Tripodia kan zeggen. Bij Tripodia, gevestigd in de Passage, hopen ze binnenkort weer heerlijk samen te kunnen zijn. Dat kan met ingang van 19 mei al wel bij de sekswerker, maar nog niet in het theater.

Katwijk Gemeentehuis – Leiden (lijnen 430, 431 en 432)

En dat brengt ons terug bij het gemeentehuis van de ruim 60.000 inwoners tellende gemeente Katwijk, die ook Rijnsburg en Valkenburg omvat. Ik heb in dat gemeentehuis nog eens gewerkt. Welgeteld één dag. Was het in 2004? Anders was het in 2005.

Nee, het was niet zo dat ik na die ene dag meteen ontslagen werd, net als die schlemielige Lul-de-behanger uit die reclamespot van Brandmeester, met zijn zeiksnor en z’n lullige kantoortasje. Nee, ik werkte voor een detacheringbureau, met die ´sympathieke´ directeur over wie ik wel eens geschreven heb.

Het was maar een baantje naast mijn studie. Ik versleet in 5 jaar tijd een kleine 30 werkplekken. Toen, die ene keer in Katwijk, moesten er 3000 archiefdozen ingeladen worden in een verhuiswagen. Als ik binnen afzienbare tijd kan terugkijken op bijna een halve eeuw broodwinning, zal die dag er toch wel uitspringen als één van de hoogtepunten.

Terwijl die baas toch grossierde in dieptepunten. Achteraf bleek dat hij een paar jaar lang onze pensioenpremie verduisterd had. Maar daar had hij geen actieve herinnering meer aan toen hij er op werd aangesproken.

Laat ik het dus ook maar vergeten. Deze halte is een van de 3 plekken in Katwijk waar je een deelfiets kunt huren; een elektrische, nog wel: de Urbee E-bike. Dat is een nieuwe service van Arriva, nog nergens elders in de provincie opgedoken. Je moet er een app voor hebben, en dan betaal je 5 cent per minuut, met een maximum van 15 euro per dag.

Bij OV-fiets van NS moesten ze ook maar snel op elektrische overgaan; niet zozeer voor stadsritjes, maar wel in plattelandsstreken. Ik hoop van de zomer nog een dagje op de Veluwe te kunnen fietsen (buitenlandse vakanties, daar práát ik niet eens over). Maar ik zie wat op tegen die zware OV-fietsen zonder versnelling, nu ik gewend ben aan elektrisch rijden.

Verder richting Leiden. De halte aan de rand van Katwijk, waar een hele vloot streeklijnen stopt, heet sinds heel kort Duinvallei. Vroeger was het Wilgenhoek, en ook nog een poosje Zanderij; ik weet het niet precies meer. Ook bij deze halte staat een enorme fietsenstalling.

De wijk Zanderij bestaat uit moderne appartementen en huizenrijtjes. Het vliegveld van Suriname heet ook zo.

Bij de halte Duinvallei kun je ook bus 35 nemen naar de Unmanned Valley op het terrein van het v/m vliegveld Valkenburg. Daar wordt nog steeds gevlogen, maar dan met drones. Het heet een ‘field lab’, maar het heeft niets te maken met Hugo de Jonges superspreading events, waarmee hij de kudde-immuniteit en het dodental nog iets verder probeert op te krikken. Het gaat uit van de TU Delft, ik snap er niet veel van, maar het staat uitgelegd op de gelinkte site.

De halte Valkenburg / N206 heb ik niet op de foto. Het fietspad langs de N206 is momenteel afgesloten in verband met de uitbreiding van die verkeersader.

Bio Science Park West is nog in aanleg, maar de halte staat er al, met een paar fietswrakken in de stalling. Hij valt onder Oegstgeest, maar er zullen vermoedelijk even weinig Oegstgeestenaren op de R-netbus stappen als Noordwijkers.

Het al langer bestaande Bio Science Park Oost. Deze halte langs de Plesmanlaan in Leiden ligt niet ver van de priklocatie en de vaccinfabrieken van Janssen en Halix.

Deze hele omgeving staat corona uit te wasemen. Die vaccinfabrieken, dus, waar je terecht komt als je de Verbeektunnel doorgaat (linksboven op de foto), en die prikstraat. En op de Verbeekstraat is een testlocatie gevestigd.

Ik zie daar een kluit fietsen bij een voormalig kantoor dat nu studenten huisvest. Verder staat vrijwel alles langs de Verbeekstraat leeg. Ooit was dit een kantorenwijk; een ‘kantorenensemble’, zelfs! Nu wachten alle gebouwen op hun appartementificatie, vermoed ik.

Het is erg rustig in deze omgeving, zelfs op een werkdag, hartje avondspits. Maar gewerkt wordt er echt nog wel in en om Leiden; op de Plesmanlaan raast het autoverkeer als vanouds.

Op het busstation van Leiden Centraal vertrekken de R-netbussen naar Katwijk sinds 9 mei van perron D, naast de R-netten naar Zoetermeer en Leiderdorp die gereedstaan op perron C. Op deze plotseling heel warme zondagmiddag zie ik 12 mensen in een R-net naar de boulevard stappen, maar slechts 3 in die naar Space Expo.

De week daarna ga ik nog een paar keer kijken in de avondspits. Er stappen dan zo’n man of 20 in elke R-netbus naar Katwijk. Zodra we de definitieve wederopstanding van de rubriek De digitale reiziger mogen beleven, ga ik er zelf ook eens inzitten.

Frans Mensonides
14 mei 2021
Laatste wijziging: 17 mei 2021
Er geweest, zij het niet met de bus: 3 t/m 12 mei 2021