De stand in chipland – ervaringen met de chipkaart - deel 17; februari

Op 3 februari 2010 heeft de Tweede Kamer de zoveelste kans laten liggen om de OV-chipkaart te stuiten. De definitieve D-day, as. donderdag in Rotterdam, werd niet verijdeld. De strippenkaart mag afgeschaft worden in groot-Rotterdam, ondanks talloze tekortkomingen van de chip. Een door 35.000 mensen digitaal ondertekende petitie voor het behoud van de strippenkaart werd genegeerd.

Die petitie was ook een beetje zielige vertoning. De actie van ROVER en andere organisaties was halfhartig en kwam veel te laat.

Secretaresse Tineke Huizinga hoefde verder het chipkaartdossier niet af te staan aan haar baas Eurlings, hoewel zij helemaal geen bal terecht heeft gebracht van de regie die zij volgens de Kamer had moeten uitoefenen. Nou betwijfel ik, of Eurlings er nu zoveel meer van gemaakt zou hebben; in het vergelijkbare dossier Kilometerheffing blijkt ook hij een aartsblunderaar te zijn.

Kortom: dit zojuist begonnen 17e chiplog krijg ik ook wel vol. Natuurlijk zijn we bij de definitieve D-day in Rotterdam. Eerst een rondje lans de velden.

RONDJE LANGS DE VELDEN: CHIPERVARINGEN in ROTTERDAM, LEIDEN, DEN HAAG en AMSTERDAM en op GOEREE-OVERFLAKKEE

Rotterdam

Aanstaande donderdag de 11e wordt de strippenkaart dus definitief afgeschaft in Rotterdam. Op de mistige zaterdagmiddag daarvóór maakte ik vijf tramdeuren open, waarbij ik Vlaardingen Holy en Barendrecht Carnisselande zag, de verst afgelegen uiteinden van het tramnet. Beide heb ik beschreven in de jaargang van 2005; volg de links.

Eind vorig jaar deed ik ook eens zo’n soort toer, en stelde vast dat nog maar 29% van de passagiers chipte. Vijf dagen voor D-day is dat opgelopen tot 44%. 56% zal snel overstag moeten – of afscheid nemen van tram en bus. Ik denk dat het voor heel wat passagiers het laatste zaterdagse OV-uitje is, vandaag. Gelukkig zit het voorjaar eraan te komen en kan de fiets uit het vet.

Het kan je moeilijk ontgaan dat de dagen van de strippenkaart geteld zijn. Op halte’s, op stempelautomaten, via posters, overal word je erover geïnformeerd. Conducteurs spreken nog strippende reizigers aan. In de tram vanuit Holy zwamt er één wel tien minuten aan tegen een bejaard echtpaar. Een automatisch oplaadbare kaart is natuurlijk het handigste. ‘As je drrie keerr bay mayn een kaarrtje keuwpt, ben je al duurrderr uit’. Hij heeft er een cursus in gehad; hij ratelt het af.

Ja, met die wegwerpchipkaartjes ben je inderdaad duur uit. 2,50 voor een uurkaartje is een dubbeltje goedkoper dan in Amsterdam, maar je mag er alleen mee in bus of tram, niet in de metro. Voor 3,50 mag je met alles, en dat zelfs twee uur lang. Maar voor één lullig kutritje met de metro betaal je dus ook al 3,50. Tenzij je ooit nog een tweede rit van plan bent, dan kun je een 2-metrorittenkaart kopen voor 4,90.

Het controleren schiet er bij in, met al die voorlichting. In vijf ritten word ik twee maal helemaal niet gecontroleerd en hoef ik twee maal slechts mijn chipkaart te tonen. Slechts een keer wordt echt nagegaan of ik wel ben ingecheckt. Verder klopt in twee van de vijf gevallen het door mij betaalde bedrag niet. Wat een krakkemikkig systeem wordt volgende week donderdag verplicht gesteld!

Ik doe ook nog een stukje metro. Controleurs zie je er normaliter nooit. Maar op station Eendrachtsplein is een razzia aan de gang; er lopen er ineens een stuk of veertig rond, ik wist niet eens dat ze er zoveel hadden. En dat op een station dat in het weekend hoogstens veertig passagiers per dag trekt.

Over passagiers gesproken: het is nu vijf over vijf op zaterdagmiddag. Het winkelhart loopt leeg. Maar het publiek verlaat het nu nog per tram, en niet per metro. Ik zie de metrorijtuigen met de helft van de zitplaatsen onbezet station Beurs verlaten, zowel op lijn ABC als D.

In een meer dan overvolle tram naar Carnisselande wordt grijsgereden bij het leven. De conducteur komt er toch niet doorheen, en ik zie diverse mensen alvast uitchecken zonder het voertuig te verlaten. Och, terugstelen is misschien het beste medicijn tegen diefstal.

Nog een tip, na al deze treurnis (een tip van culinaire aard; niets met de chipkaart te maken). In het hart van Rotterdam is natuurlijk geen fatsoenlijk middenklasserrestaurant te vinden, en ook die nieuwe stationsrestauratie is alweer ter ziele. Maar waar je ze wel hebt: pak de tram naar Carnisselande, stap uit bij de voorlaatste halte, Middeldijkerplein, loop door die nachtelijke gribus van een semi-overdekt winkelcentrum heen, en zie, op de laatste plek waar je het zou verwachten, sta je ineens op een betrekkelijk knus horecapleintje.

Dat moet gezegd worden van de chipkaart; hij brengt je op plekken waar anders niemand je zou brengen.

Leiden

Bij Connexxion in de kop van Zuid-Holland maakte ik tussen 22 december 2009 en 5 februari 2010 mijn vijfde dertigtal chipproefritten vol. Daar reizen per chipkaart in en om Leiden een dure grap is (volgens een recent rapport van de SP gemiddeld 12% duurder dan de strip) chipte ik slechts steekproefsgewijs en trok ik in de meeste gevallen nog altijd de strippenkaart.

Connexxion overtrof zich tijdens dit dertigtal – in negatieve zin, wel te verstaan. Ik maakte deze keer niet minder dan 8 ‘foute’ ritten, ritten waarbij mij een foutief bedrag werd berekend.

Soms gaan er meer dingen tegelijk mis. Bijvoorbeeld dat korte ritje van de Korevaarstraat naar de Vijf Meilaan op lijn 13 op 22 december 2009 – een afstandje dat ik zeker te voet zou hebben afgelegd als er geen dikke ijzellaag had gelegen op alle Leidse stoepen. Ik betaalde - na een overstap - 35 cent in plaats van 27. Maar weer eens een haltefout; zoals bleek uit het overzicht op Mijn chipkaart, zou ik ingestapt zijn op de Breestraat. Bij het uitchecken viel ik tegen de lezer aan, die me meteen weer incheckte. Daarna checkte ik meteen weer uit, natuurlijk, om geen 4 euro statiegeld kwijt te raken. Voor deze handeling werd me ook nog eens 9 cent berekend: de prijs van een rit van de Vijf Meilaan naar de volgende halte: Bizetpad.

Ik tel dat maar als één haltefout, hoewel het een dubbele fout was. Vijf van de acht fouten in deze steekproef waren haltefouten. Eén keer verloor ik door defecte apparatuur bij het uitchecken mijn 4 euro borg. Dat verlies werd gedeeltelijk gecompenseerd door een gratis rit op 2 februari 2010 omdat alle drie de kaartlezers in de bus defect waren. Ook de achtste fout pakte in mijn voordeel uit; op 1 januari 2010 werd nog het lagere tarief van 2009 gerekend. Verder moest ik 2 haperingen van de leesapparatuur noteren.

N=150	Mei / juni 2009	Juni / juli 2009	Sept. / okt. 2009	Okt. / dec. 2009	Dec 2009 / feb 2010	TOTAAL
Geheel correct	19	17	15	19	20	90 (60%)
Met hindernissen; waarvan:	5	7	10	5	2	29 (19%)
lezer defect	5	4	2	-	-	11
haperende lezer	-	2	8	4	2	16
lezers niet ingeschakeld	-	1	-	1		2
Helemaal fout; waarvan:	6	6	5	6	8	31 (21%)
alle lezers defect	1	4	-	-	1	6
fout bedrag (‘haltefout’)	4	2	4	6	5	21
halte niet in tabel OVR	1	-	1	-	-	2
borg kwijt bij uitchecken	-	-	-	-	1	1
rit volgens oud tarief	-	-	-	-	1	1

Pas toen januari 2010 al halfweg was, meldde de tarieventabel op OVR de nieuwe tarieven van 2010. Ook het overzicht van ritten op Mijn Chipkaart bleef die maand sterk achterlopen; gemiddeld een week of twee.

Het marktaandeel van de chipkaart steeg in deze periode naar 10 à 15% van de reizigers. Die stijging komt vooral door de toeloop van studenten die er blijkbaar in geslaagd zijn, hun Studenten-OV-chipkaart te activeren. In mijn bus van 7:15 naar het station chippen nog maar 2 à 3 reizigers van de 40. Maar studenten liggen dan natuurlijk nog op één oor. Onder forenzen wil de chipkaart maar niet populair worden.

Den Haag

In Den Haag maakte ik mijn tweede dertigtal chipritten tussen 13 december 2009 en 24 januari 2010. Nog steeds doet HTM het beter dan Connexxion. Ik noteerde slechts 3 foute ritten en geen enkele hindermis of hapering.

Ook in Den Haag raakte ik een maal 4 euro kwijt. Bij het verlaten van een bus kon ik niet uitchecken. Daar mijn medereiziger al lang was uitgestapt, verliet ik de bus ook maar, met het voornemen, het geld terug te vragen.

Bij HTM moet je daarvoor naar de klantenservice op de Wagenstraat. Je kunt het, in tegenstelling tot andere bedrijven, niet schriftelijk afdoen, vanachter je PC. Ik kom zelden in de buurt van de Wagenstraat, en kom vooral op zondag in Den Haag, als dat loket ongetwijfeld dicht zal zitten. Die vier euro heb ik maar cadeau gedaan – iets waar HTM ongetwijfeld op speculeert.

De andere twee fouten waren in mijn lichte voordeel. Het betrof een haltefout en het te laat doorvoeren van de tariefsverhoging, zodat ik op nieuwjaarsdag, net als bij NS en Connexxion, nog kon reizen op het tarief van 2009. In dank aanvaard – maar fout is fout.

N=60	Nov. / dec. 2009	Dec. 2009 / jan. 2010	TOTAAL
Geheel correct	25	27	52 (87%)
Met hindernissen	0	0	0
Helemaal fout; waarvan:	5	3	8 (13%)
alle lezers defect	2	-	2
fout bedrag (‘haltefout’)	2	1	3
overstapfout	1	-	1
borg kwijt bij uitchecken	-	1	1
rit volgens oud tarief	-	1	1

De controle van de chipkaart wil in Den Haag nog niet echt goed lukken. Op zondag 13 december 2009 op lijn 9, slaagde een jong controleurtje er niet in, mijn kaart uit te lezen. De jongeman gaf hem uiteindelijk maar terug en wilde geen antwoord geven op mijn beleefde vraag of er misschien een probleem was. Misschien had ik een sarcastische ondertoon niet helemaal kunnen vermijden.

Prikkelbaar reageerde op woensdag 21 januari 2010 ook de controleuze met heksenkapsel en bijbehorende stem die, alweer op lijn 9, drie haltes nodig had om mijn kaart goed te keuren.

- Waarom duurde dat nou zo lang?
- OMDAT IK HEM NET HEB OPGESTART. MAAR DAAR HEB JIJ TOCH GEEN LAST VAN? JIJ KEN ZITTE!’
- Léést dat ding nou eigenlijk echt iets?

Geen antwoord. Ja, ik was vast de allereerste chipkaartgebruiker in haar dienst, of in haar leven. Nou, ik zal de lezer wat anders vertellen: dat ding werkte niet, en ze stond maar een beetje te faken.

Nee, die spreekwoordelijke Haagse wellevendheid uit het tijdperk van Couperus, die zie je tegenwoordig niet meer. Behalve in digitaal controleren zou het controleurscorps ook eens wat training moeten krijgen in elementaire omgangsvormen.

De derde controle, op de 20ste, slaagde zowaar, tenzij de controleur op overtuigende wijze deed alsof.

HTM waarschuwt, als vele andere vervoersbedrijven, de reizigers regelmatig dat ze het uitchecken niet mogen vergeten. Om de twee à drie haltes klinkt er na de haltemelding een waanzinnig gebrul door de tram: VERGEET NIET UIT TE CHECKEN MET UW CHIPKAART!!!!. Het komt helemaal overstuurd uit de luidspreker. Maar ook daar raak je aan gewend, waardoor je toch nog de neiging krijgt, het uitchecken te vergeten. Het is mij overigens tijdens dit dertigtal niet overkomen.

Bij Veolia, die vorig jaar streekvervoerder mocht worden in groot-Den Haag, blijf je varen op gegist bestek, met je chipkaart. Het werkt allemaal wel. Maar de prijs kun je niet controleren; die staat noch vermeld op de OVR, noch op hun eigen site. Ze hebben me verzekerd, dat er aan gewerkt werd – maar dat is alweer een maand of vijf geleden.

Amsterdam

Laatst in dat stukje over Cementwijk maakte ik me vrolijk over twee goedkope tramritten. Maar bij controle achteraf van mijn gegevens op OV-chipkaart bleek ik diezelfde dag, 15 december 2009, ook nog een heel dure metrorit gemaakt te hebben. Voor het 2,5 minuten durende ritje Waterlooplein – Centraal Station betaalde ik 4 euro. De uitcheck ontbrak op het overzicht. Terwijl ik toch uitgecheckt moet hebben, anders was ik het station niet uitgekomen.

Ik vulde een claimformulier in, stopte het in een envelop en bracht dit op ouderwetse wijze naar de brievenbus. We zitten nu een week of zeven verder, maar het bedrag is nog niet terugbetaald. Dergelijke ervaringen versterken bij mij de indruk dat het alleen maar om de portemonnee van de reiziger begonnen is.

Goeree-Overflakkee

Zuid-Holland heeft een persoonlijke chipkaart met automatisch opladen in de aanbieding, voor nog een euro te veel.

In heel Zuid-Holland kun je nu de chipkaart gebruiken, kondigde de gelijknamige provincie laatst aan. Behalve op de MerwedeLingelijn, vrees ik dan; bij mijn weten is er nog geen enkel regionaal treinenbedrijf waar je kunt chippen.

Hoe het ook zij; op Goeree-Overflakkee kan het nu wel. Dat gebied hebben ze jarenlang vergeten, omdat ze dachten dat het in Zeeland lag. Goeree-Overflakkee heeft een kilometertarief van 11,8 cent, 1,7 cent minder dan ik betaal in het noorden van dezelfde provincie. In beide gevallen is de provincie de concessieverlener; daar zit het verschil niet in.

Ik maakte twee lange ritten op het voormalige halve eiland Overflakkee, heen en terug. In beide gevallen betaalde ik een bedrag dat overeenkwam met het aantal verreden kilometers (dat gauw oploopt in zulke dunbevolkte streken). Wonderlijk genoeg kwam het niet overeen met dat in de tabel van OVR. Daar staat een veel lager bedrag vermeld, dat niet klopt. Er zal eens wat kloppen, rond de chipkaart.

Het verhaal over Overflakkee groeide uit tot een apart reisverhaal, en staat HIER opgetekend, voor wie dat gezwam over de OV-chipkaart beu is, en wel weer eens wat interessants wil lezen over het OV.

DEFINITIEVE D-DAY ROTTERDAM

1) Thuis, achter de PC

Donderdag 11 februari 2010: de strippenkaart definitief afgeschaft bij de RET. Ook in tram en bus is de blauwe of roze kaart niet meer welkom, nadat de metro een jaar geleden al verboden terrein was verklaard.

Consumentenorganisaties als ROVER hebben hun verzet ertegen opgegeven – een krantenbericht dat me verbaasde, want ik wist niet eens, dat dit verzet ooit goed en wel op gang was gekomen. Met name de reizigersorganisatie heeft zich altijd een warm voorstander getoond van de chipkaart. En met wazige verhalen in de trant van: “We zijn in principe voor, maar we zijn het niet eens met de manier waarop” scoor je natuurlijk niet.

Neem dit stukje uit de Volkskrant. ROVER-hoofdman Van der Vlis noemt de invoering van de chipkaart – terecht - een grote puinhoop. Maar hij is er nog steeds niet echt op tegen. De voorzitter gaat steeds grotere gelijkenissen vertonen met de grumpy old men Waldorf en Statler van The Muppet Show, die steeds wat lelijks knorden vanuit hun loge, maar wel iedere voorstelling wilden bijwonen.

Een kleine concessie hebben de consumentenorganisaties nog wel gedaan weten te krijgen van de Tweede Kamer. In Amsterdam mag de strippenkaart pas afgeschaft worden als de DD-Day in Rotterdam geëvalueerd is. Een evaluatie die vermoedelijk de gebruikelijke wassen neus zal inhouden: ‘Ja, inderdaad, iedereen die wij het gevraagd hebben, was heel erg tevreden over de operatie’.

Met de ROVER-voorzitter verbaas ik me over de verplichting bij RET tot in- en uitchecken voor abonnementhouders. Ze kunnen zelfs een boete krijgen als ze het vergeten. En dat terwijl ze in het aanpalende Haaglanden juist niet in mogen checken, willen ze niet dubbel betalen voor hun ritje; lekker helder, allemaal!

Controle van het verchipte abonnement is toch voldoende, zou je zeggen? In de bus zou dan alleen inchecken noodzakelijk zijn, zodat de chauffeur ziet dat je een geldig plaatsbewijs hebt. In de tram kan controle gewoon plaatsvinden met het leesapparaatje van de conducteur, en is ook inchecken niet nodig.

Maar RET wil ook van zijn abonnementhouders precies weten waar ze vandaan komen en heengaan. Maar het was toch nooit de opzet van de chipkaart, iedereens gangen na te gaan, hebben ze altijd bij hoog en bij laag beweerd? Wanneer wordt daarover eens een proefproces gevoerd?

Goed, voldoende geWaldorft vooraf. Ik ga straks eens kijken in Rotterdam zelf, want ook die poppenkast wil ik toch niet graag missen. Later op deze dag hoop ik erover te berichten.

Waldorf en Statler overgenomen uit de Engelse Wikipedia

2) Ter plaatse

Drie tramritten en een busrit moeten maar voldoende zijn om een indruk te krijgen van de Definitieve D-day in Rotterdam. Ik ben, tegen mijn gewoonte in, de deur uit gegaan met das, ijsmuts en handschoenen, maar vind het nog steeds te koud om te lang bij haltes te staan te blauwbekken. Ik ga er maar een beetje diagonaal doorheen, door deze DD-Day, en door Rotterdam. Mijn tocht loopt van station Schiedam Centrum naar het Alexandrium in de bijna gelijknamige wijk.

Kosten noch personeel heeft RET gespaard om het publiek voor te lichten. In totaal moet er wel een man of duizend op pad zijn: koppels van twee conducteurs in de trams, voorlichters op drukke haltes. RET vind zelf, blijkens de tekst op de hesjes van sommige functionarissen, dat ze AARDIG ONDERWEG zijn.

Of de reizigers dat ook vinden, mag betwijfeld worden. Rond 14:00 uur schijnt er niemand met de tram van Holy naar Rotterdam te willen. De tram waar ik bij Schiedam Centrum ben ingestapt, is zo goed als leeg. Er stapt ook niemand in bij bijvoorbeeld de Hogenbanweg of het Witte Dorp. Ook de tegemoetkomende trans zijn geheel doorzichtig als ze langsflitsen. Dat gaat de goede kant op: we hebben alle ruimte in het voertuig en de vaart zit er lekker in. RET heeft het, zo te zien, voor elkaar: na de metro hebben ze de tram ook leeggepest.

Later, als we de binnenstad naderen, komt er iets meer volk. Naar schatting is 90% van de reizigers op de hoogte van de afschaffing van de strippenkaart. De rest wordt hardhandig uit de droom geholpen door de twee conducteurs: los kaartje kopen van 2,50 of uitstappen. Een Surinaamse heer overhandigt met ebbenhouten gelaat een briefje van 50. Een consumentenheld: dit is duidelijk een tegenmaatregel.

‘Ken jay vayftig eurro wissele?’ Kreet door de tram naar collega.
‘Nee, ‘kwou’da’k zo rrayk was’.
‘We kenne niet wissele; volgende halte autstappe!’

Vijftig euro hoeven ze niet te accepteren. Hup, weer een reiziger kwijt. Nummer twee beweert, alleen een strippenkaart bij zich te hebben en geen geld. Ook hij mag verder werken aan zijn noodzakelijke 30 minuten lichaamsbeweging per dag: ‘Kaarrtje keuwpe of autstappe’.

Vervolgens wordt de bezitster van een jaarkaart geprest, toch in te checken.
‘Waar is dat nou in godsnaam voor nodig? Ik heb toch betaald?’
‘Heppu het niet geleze, dan? Heeft gestaan in alle krrante, is op tv geweest, op Interrnet, op de rradiau…’

Ja, dat is ook wel zo. Maar ik denk dat je juist een jaarkaart koopt om van al het gezeur over kaartjes af te zijn, en dan houd je dat niet zo meer bij.

Dit ging dus met harde hand, maar in tram 21 waarop ik in een of andere achterbuurt overstap, hangen de conducteurs lui tegen die hangpaal langs het raam. Ze nemen nergens notitie van, niet van niet-incheckers, niet van te-vroeg-uitcheckers. Dit lijkt natuurlijk nergens naar, dit geslabak; zo krijg je de reizigers het OV niet uitgepest!

Maar de inspanningen daartoe worden opgevoerd, zo las ik vandaag (IK houd het chipnieuws WEL bij!). Als straks chippen overal verplicht is, gaan de OV-bedrijven gedifferentieerd tarief toepassen, lees: de tarieven verhogen in de spits. Tabé, forenzen! Weer een stap dichter bij het doel: lege voertuigen.

Bij het CS staan op de halteperrons voorlichters met een soort slab voor, folders uit te delen aan reizigers. Verder rijden we, in een halflege tram door een stad die er op deze gedenkwaardige dag verder toch niet noemenswaardig anders uitziet dan normaal.

Mij hangt die hele DD-Day nu al lang de strot uit; ik heb het al zo’n beetje gezien. Zal ik de rest van de middag gaan kuieren in een besneeuwd Arboretum Trompenburg? Nee, nee, ik maak mijn reis af; plichtsbetrachting. Bij het stadion van Excelsior stap ik over op lijn 7, die wel vol zit, met studenten van de Erasmus Universiteit voor wie het toch niets extra kost. 80% schijnt nu een geactiveerde chipkaart te bezitten. De rest doet het nog met een tijdelijke sleutelkaart, of zoiets.

Bij de Voorschoterlaan pak ik één station de metro. Bij Kralingse Zoom stap ik over op bus 36 naar Alexander. In die bus hangt een vroegbejaarde man met lubberende trui en hangkont de hele rit met de chauffeur te zwetsen. Langzaam dringt tot me door dat ook hij een RET-functionaris is, en niet zo maar een reiziger. Hij moet het publiek assisteren met inchecken, maar iedereen doet dat zo maar vanzelf goed, zodat hij niets te doen heeft.

Aangekomen bij het Alexandrium zie ik de klok pas halfvier slaan. Maar ik heb er tabak van, en blijf hangen in het winkelcentrum, en later bij een daar gevestigde lunchroom. Wat moet hier verder nog ter tafel komen, behalve de door mij bestelde zeer late, doch ook zeer copieuze lunch? Weinig meer. Misschien nog wat ik eerder vandaag vergeten was te melden: dat het vandaag ook DD-day was in de gemeenten Langsingerland, Krimpen aan den IJssel, Maassluis, Rozenburg en op Voorne-Putten, en dus ook op een gedeelte van het lijnennet van Qbuzz en Connexxion.

Maar dat is voor de statistiek. Verder was het voor de OV-reiziger een zeer gure en kille dag, letterlijk en figuurlijk.

NIEUWE CHIPAVONTUREN

Maart alweer! Maar hieronder nog een paar korte chipgebeurtenissen van de afgelopen maand.

16 in de min: storing bij Connexxion

Ik had me voorgenomen, bij Connexxion in Leiden niet meer te reizen op de chipkaart, tot de gevreesde, en hopelijk nimmer aanbrekende dag, dat ook in ons vervoergebied de strippenkaart naar de eeuwige jachtvelden ge-D-dayd wordt. Na 5 maal 30 testritten was het toch wel duidelijk dat Connexxion aan de kop stond van het klassement met foute chipkaartritten.

Maar laatst liep ik bij Leiden Centraal op bus 14 af, en realiseerde me ineens, dat ik geen strippenkaart meer op zak had. Dan toch maar even de chipkaart gebruiken.

Daar kreeg ik spijt van. Het inchecken verliep nog zonder storing. Maar bij de studentenflat in mijn buurt kregen alle uitcheckers alarmsignalen voor hun kiezen. Een veeg teken. Toen ik zelf uitcheckte, kreeg ik de melding PROBEER OPNIEUW. Ik deed dat, en zag GOEDE REIS verschijnen. Twee keer ingecheckt, dus 8 euro kwijt? Ik checkte uit bij de andere lezer en kreeg opnieuw GOEDE REIS. Toen checkte ik nogmaals uit bij de lezer vóór in de bus, met hetzelfde effect.

‘Nee, hij doet het niet’, sprak die luilebal van een chauffeur, die in dat feit blijkbaar geen aanleiding had gezien om de lezers uit te schakelen. ‘Ja u heeft gelijk, een rotsysteem!’, zei hij ook nog, vol begrip. Ik zag laatst een bus met een kaartlezer, waarop met pleisters een briefje met DEFECT was geplakt. Het hangt met pleisters aan elkaar, dat chipsysteem. Maar reparaties vinden niet plaats. Vijf dagen later had ik dezelfde bus opnieuw en zag ik datzelfde pleisterbriefje nog steeds.

Goed, de dag na die dure rit verifieerde ik bij een kaartjesautomaat op Leiden Centraal dat ik inderdaad 16 euro had betaald voor dat armetierige stadsritje. Dat bedrag brengt je normaliter in Anna Paulowna of daaromtrent.

Meer had ik echt niet kunnen uitgeven. Na die 16 euro aftrek stond mijn saldo negatief, toevalligerwijze op minus 16 cent; ik had niet opnieuw in kunnen checken. Minder had ik ook niet kunnen uitgeven. De kleine lettertjes van het claimformulier stellen namelijk dat je ALLE lezers moet proberen, voordat je een claim mag indienen bij de Klantenservice OV Shitkaart (zoals ik op de envelop schreef).

Daarbij moet je dan ook nog een uitdraai van je laatste 12 ritten doen, afkomstig uit een chipkaartoplader. Die mogelijkheid bestaat in Leiden niet, tenminste niet bij de NS-buikjesautomaten en niet bij de kaartoplader bij GWK; daar komt geen bon uit. Geen nood; ik moest toch naar Rotterdam, dus haalde ik die bon daar maar even.

Daarna de zaak verstuurd, en natuurlijk een kopie van alles bewaard. Ik houd de lezer op de hoogte van de verdere gebeurtenissen. Een ritje dat niet alleen veel geld, maar ook veel tijd kostte.

Volgens een lezer (ik bedoel: een lezer van deze rubriek) kent Connexxion ook een telefonische chipservice, waarbij e.e.a. veel sneller in orde wordt gemaakt. Die probeer ik de volgende keer eens – maar eigenlijk moet er geen volgende keer komen.

Zuid-Holland en de harde vervoerscijfers

De provincie Zuid-Holland, waar het bovenstaande gebeurde, heeft becijferd dat 7,5% van de busreizigers zal afhaken als de chipkaart verplicht wordt, juist door dit soort gekloot. Koudwatervrees, noemt men dat. Ik vraag me soms af, of ze zich niet vergist hebben, en er in werkelijkheid nog maar 7,5% van de passagiers overblijft.

De SP in Zuid-Holland ziet zelfs 12% van de reizigers afhaken, en wijt dat vooral aan de tariefstijging. SP valt me overigens mee in dit dossier. Hun bemoeienissen met het OV hebben jarenlang vooral bestaan uit adhesiebetuigingen met stakende buschauffeurs. Maar in de chipkaartkwestie weren ze zich toch kranig, en kiezen ze consequent de zijde van de reiziger. Ik zie me nog niet op ze stemmen, maar dit moet toch gezegd worden.

7,5% of 12%, hoe het ook zij: het is gemakkelijker, een klant kwijt te raken dan er een terug te winnen. Merkwaardig, bezien in het licht van die 7,5%, is het feit dat je op de Burggravenlaan in Leiden (foto), en honderden andere straten, lanen en wegen in de provincie, grote borden ziet om zo’n chipkaart aan te schaffen, die de reizigers wegjaagt. Consequent?

Ret en de harde vervoerscijfers

Dat is me goed bevallen, dat restaurant in Carnisselande, aan het eind van alle lijnen en wijken, waar ik was op zaterdag 6 februari 2010. Ik keer terug, op zaterdag de 20ste, en exact op hetzelfde uur: tussen 17:00 en 18:00, net na het sluiten van de winkels. Het is nu, in tegenstelling tot twee weken geleden, nog een beetje licht, en ik zie wat ik toen niet zag: het horecakwartier ligt aan een fraaie waterplas.

Op de 6e, toen de strippenkaart nog geldig was, zag ik alle trams die over de Erasmusbrug het centrum uitreden, uitpuilen van de reizigers. Op de 20ste waren het er een stuk minder. Ik liet op de Laan op Zuid wat trams aan me voorbijrijden, en zag dat er vrijwel overal nog zitplaatsen vrij waren. De verplichte chipkaart heeft iets meer weggepest dan 7,5% van de reizigers, eerder een procent of 40.

Met name op dit soort tijdstippen hakt het erin. Zaterdag reizen vooral de pretreizigers, veel gezinnen met kinderen die gaan winkelen of wat dan ook. Maar er is niet veel pret aan het aanschaffen van één chipkaart de man, en vervolgens je arm betalen aan instaptarief, kilometers en systeemfouten.

Dat moet de RET toch zelf ook wel opvallen, al die lege plekken. Maar ze zullen het wel schuiven op de financiële crisis; wat wordt daar NIET op geschoven?

Op de terugweg uit het horecabolwerk op die onverwachte locatie zie ik een deerniswekkend chipslachtoffer in de tram. Zijn kaart werkt niet meer. Hij blijkt verlopen na het verstrijken van 2 of 5 jaar geldigheid. De conducteur splitst hem een uurkaartje van 3,50 in de maag, plus de mededeling dat hij voor 7,50 een nieuwe chipkaart mag aanschaffen. Het slachtoffer ondergaat dit lot lijdzaam, en bedankt de conducteur zelfs nog voor zijn uitleg. Hij wordt niet eens kwaad of agressief, en begint niet eens te schoppen en te slaan of zelfs ook maar te schelden of tegen te sputteren, hoewel daar alle reden voor is.

Alsnog uitchecken: Rotterdam-Alexander – De Vink in 7 uur

Op D-day, donderdag de 11e, reisde ik aan het eind van de middag terug van Rotterdam-Alexander naar Leiden. Helemaal in stijl deed ik dat natuurlijk per chipkaart. Op Rotterdam CS wilde ik uitchecken – maar bedacht nog net op tijd: Nee, sukkel, je moet overstappen!

Op Leiden Centraal vergat ik vervolgens echt uit te checken, hoewel het daar wel moest. Pas ’s avonds tegen elven begon ik er aan te twijfelen, of ik die verplichte handeling wel verricht had. Hoe meer ik erover nadacht, hoe meer ik dacht van niet (‘sukkel!’). Wat nu?

Och, ik loop toch meestal ’s avonds nog een rondje door de buurt. Ik kon wel even langs De Vink gaan, het dichtstbijzijnde station, om het te controleren. Ik voegde de daad bij het woord en trotseerde de kou.

Inderdaad: de incheck van 16:21 op station Alexander was het laatste wat op mijn kaart stond. Ik checkte dus alsnog uit, en wel om 23:33. Bij De Vink, dat ik uren eerder gepasseerd was per sneltrein. Bizar, dat je dan met terugwerkende kracht grijsrijdt. En dat ze dat nooit meer kunnen bewijzen, behalve door dit stukje uit te draaien.

Ik vreesde dat mijn NS-chipkaart nu wel geblokkeerd zou worden, en opgeëist. Op zijn minst verwachte ik een telefoontje van de NS-chipkaartrecherche, met het verzoek, een nadere uitleg te geven. Maar dat is tot dusverre niet gebeurd. Ruim 7 uur doen over een afstand van nog geen 50 kilometer, op een dag zonder stremmingen en noodweer: De NS-computers vinden dat zeker normaal.

CHIPPEN TOT WE VERHIPPEN

Een rare chipdag, afgelopen maandag de 16e maart. De kranten, on-line en op papier, stonden er weer bol van. En soms stonden er negatieve en positieve geluiden over de chipkaart op één krantenpagina.

Het was een soort D-day. Studenten moesten met ingang van die dag, met 2,5 maand vertraging, nu echt een chipkaart hebben. Maar lang nog niet iedereen had er één weten te bemachtigen, of deze kunnen activeren. Een chaos, kopten de kranten.

Maar een kolom verder stond dan weer een jubelverhaal over een enquête van de RET, waaruit was gebleken dat vrijwel alle Rotterdamse reizigers gewend waren aan de kaart, en er zelf een ruime 7 voor gaven als rapportcijfer. Wat ze er dan niet bijzeggen: de weglopers, die niet meer met het OV reizen, zijn niet geënquêteerd. Die mensengroep bestaat officieel ook niet.

Bij zo’n krantenbericht zie ik zalen vol uitzendkrachten op de RET-burelen voor me, die de hele dag positieve enquêteformulieren over de chipkaart zitten in te vullen. Gemeenteraadsverkiezingen in de Maasstad schijnen op vergelijkbare wijze te verlopen. Ik vraag me af, hoeveel vervalste stembiljetten ze na 21:00 uur nog in de bussen hebben moeten doen om het PvdA/Leefbaar Rotterdam-blok aan een raadsmeerderheid te helpen van 28 tegen 17 – maar dat is een ander onderwerp.

Mij hebben ze in ieder geval niets gevraagd, deze keer, bij de RET-enquête. Dat gebeurde in 2006 nog wel eens, toen ik nog vrijwel de enige chipreiziger was.

En naast dat bericht over dat hoge rapportcijfer stond dan weer te lezen dat aan de chipkaart de Flater was uitgereikt van de Consumentenbond, een anti-prijs voor een wanprestatie op het gebied van klantvriendelijkheid en dienstverlening. In tegenstelling tot de Rotterdamse gemeenteraadsverkiezing, schijnt DIE verkiezing eerlijk verlopen te zijn.

De Flaterverkiezing bewijst wat eigenlijk al duidelijk was: de chipkaart is populairder bij directeuren van vervoersbedrijven dan bij het reizende publiek. Altijd worden dezelfde bezwaren naar voren gebracht: onhandig, omslachtig, storingsgevoelig, privacyschendend, duur.

De meeste van deze bezwaren zijn inherent aan het gekozen systeem. Voor de laatste factor, de prijs, ligt dat anders. De chipkaart HOEFT niet duurder te zijn dan de strippenkaart. De verborgen tariefsverhoging, die de chipkaart met zich meebrengt, is een bewuste keuze geweest.

Het kost maar een muisklik om het instaptarief met een paar dubbeltjes te verlagen, of om bijvoorbeeld gedurende drie maanden 50% reductie te verlenen op het kilometertarief. Daarmee zou men de populariteit en het imago van de kaart nog iets op kunnen poetsen, al zou dat de andere bezwaren niet wegnemen. Maar men grijpt die kans niet; hun imago zal de vervoerssector een worst zijn. Ik wed, dat de Flater een ereplaats krijgt in de directiekamer van TLS; missie reizigertje-pesten geslaagd!

Over prijs gesproken: de chipkaart zelf kost de vervoermaatschappij vermoedelijk niet veel meer dan een euro per stuk. Dat de reiziger er 7,50 voor betaalt - let wel: zonder op dat bedrag een hectometer te kunnen reizen - dat is ook een keuze geweest van de vervoersmaatschappijen. NS moet nagegeven worden dat ze hun vaste klanten (zoals voordeelurenkaarthouders) in ieder geval niet hebben laten bijbetalen voor de chipkaart.

Oh ja, tweede in het Flater-klassement werd ProRail voor dat gekloot met uitgevallen treinen afgelopen winter; wat fijn, dat de OV-sector het zo goed doet in dit land!

Goed of slecht nieuws, de chipkaart is nauwelijks meer te stuiten. We zullen chippen tot we verhippen.

Tenzij we wonen in de buitengewesten van dit land, want daar wordt nog helemaal niet gechipt. In Groningen, Drenthe, Limburg, Zeeuws-Vlaanderen en stukken van Brabant kan in bus en tram niet gechipt worden. Voor de tram is dat ook niet erg, want die rijdt daar niet. Maar ook onder buspassagiers hoor je weinig protesten, vanuit die streken. En ze zijn daar meestal nogal snel van: ‘Waarom wij niet en in de Randstad wel?’ Het lijkt soms wel eens, of niemand echt op de chipkaart zit te wachten.

Trommeltje

Foto: Nico van der Horst.
Overgenomen uit: A. van Kamp, Vaarwel! Blauwe Tram.
De laatste jaren van het NZH trambedrijf (...). Heiloo 1989.

Deze NZH-tramconducteur draagt om zijn middel, naast een degelijke, lederen geldtas, ook nog de voorloper van de voorloper van de chipkaart, het Beckson-trommeltje. Dat was toen iets betrekkelijk nieuws. Deze functionaris op leeftijd heeft ook de voorloper van die voorloper ongetwijfeld nog meegemaakt en meegezeuld: een blikken trommeltje met tientallen soorten kaartjes.

Vermoedelijk kijkt deze in zijn vak vergrijsde conducteur zo glunder omdat hij binnen een paar dagen met pensioen kan. De bekende Leidse fotograaf Nico van der Horst schoot dit plaatje namelijk in november 1961, tijdens de laatste ruime week van exploitatie van de Blauwe Tram. Veel conducteurs vloeiden af. Je had in die tijd ook wel conducteurs op streekbussen. Maar bij de NZH reden de grijze bussen met het bordje EENMANSWAGEN achter de voorruit.

Twintig jaar later vond men de strippenkaart uit om de doorstroming in de bussen te bevorderen; nog later de chipkaart, om vooral het geld wat harder te laten stromen in de kassa’s der busbedrijven. En de rest is geschiedenis. Afgezaagd, maar wel een aardige slotzin van een hoofdje als dit.

16 euro van Connexxion

Wat me eraan doet denken, dat Connexxion, de opvolger van de opvolger (ZWN) van de opvolger (Westnederland) van NZH, mij die 16 euro nog niet heeft terugbetaald. Dat akkefietje, zie hierboven, is ook al weer vier weken geleden. Moet dat nou weer dreigen worden met maatregelen, inmenging van de pers en zo? Aan de andere kant: geduld is een schone zaak. En ik zal het enige slachtoffer wel niet wezen.

Chippen bij NS; tweede dertigtal

Chippen op saldo bij NS is ergens best wel handig. Je hoeft nooit meer naar het loket of de automaat. Je zou er tijd mee sparen, als je dat vermaledijde uitchecken niet steeds zou vergeten. Het is me godbetert opnieuw overkomen, na die keer dat ik in ruim 7 uur van Alexander naar De Vink reisde. Ik kwam laatst een keer op Leiden Centraal aan vanuit Den Haag, en had nog drie minuten om over te stappen op bus 14 naar mijn wijk. In de haast vergat ik uit te checken.

Ook deze keer schoot het me halverwege de avond te binnen. Deze keer liep ik voor de verandering maar eens naar station Lammenschans, een tippel van 20 minuten heen en 20 terug. Gelukkig regende het slechts mot, en niet echt heel hard. Ook op Lammenschans kon ik zonder probleem uitchecken, en deze keer zelfs zonder grijs te rijden. Weer een treinritje van 7 uur. En nog steeds heeft niemand van NS me gevraagd of ik daar een gewoonte van ga maken, of zo.

Mijn tweede dertigtal NS-chipritten maakte ik tussen 19 januari en 20 februari 2010. Ik legde 708 kilometer af, werd 6 keer gecontroleerd, hetgeen verliep zonder incidenten. Op 30 januari, op weg naar Rotterdam (en uiteindelijk Overflakkee) meldde de conductrice me, dat ik was ingecheckt op Leiden Centraal, wat inderdaad waar was. Blijkbaar doen die controledingen het echt, tegen mijn verwachting in.

Echte fouten deden zich niet voor; alle 30 ritten werden correct berekend. Wel was op dezelfde 30 ste januari op de terugweg op Leiden Centraal een hele batterij poortjes defect. VERLAAT STATION ONMIDDELLIJK, werd me bevolen, wat ook mijn plan was. Vóórdat ik dat deed, kon ik nog wel uitchecken bij het enige poortje dat in werking was.

In december 2009 schreef ik dat een hele hoop treinreizigers nog geen gebruik konden maken van de chipkaart. Daarin is bij mijn weten nog weinig verandering gekomen. Studenten mogen inmiddels wel in- en uitchecken, en zijn dat nog niet verplicht. Maar dat geldt dan alleen op tijden dat ze vrij reizen hebben. Hebben ze dat niet, dan moeten ze een papieren kaartje-met-korting kunnen tonen. Het zal misschien wel wennen, maar de klachten en misverstanden zijn legio.

Chipkaartverzameling

Ten slotte dit nog. De lezeres, die ons twee afleveringen geleden verraste met haar verzameling chipkaarten, heeft er inmiddels veertig. Hierboven zie je:

1 NS gele Voordeelurenkaart mét OV-Chip
2 NS OV-Chipkaart met Voordeelurenabonnement (met rennende jongen)
3 NS OV-Chipkaart met Voordeelurenabonnement met holofolie (met rennende blonde vrouw)
4 NS persoonlijke kaart (met rennende man)
5 NS anonieme kaart (met rennend meisje met krullen)
6 NS anonieme kaart (blauw landschap)
7 NS Business Card 2008
8 NS Business Card 2009

1 GVB persoonlijke kaart
2 GVB anonieme kaart
3 GVB wegwerpkaart
4 GVB persoonlijke testkaart
5 GVB anonieme testkaart
6 GVB 2rit en fiets testkaart
7 GVB bedrijfspas testkaart

1 Studenten Preview Card (groen)
2 Studenten zichtkaartje

1 RET persoonlijke kaart
2 RET anonieme kaart (lichtblauw)
3 RET anonieme kaart (rood)
4 RET wegwerpkaart 2uur (blauw, automaat)
5 RET wegwerpkaart groen (in de tram)
6 RET wegwerpkaart 2 uur (groen, rechte hoeken)
7 RET anonieme kaart (met North Sea Jazz sticker)
8 RET Sparta kaart
9 RET Feyenoordkaart

1 Arriva persoonlijke kaart

1 Connexxion persoonlijke kaart
2 Connexxion anonieme kaart

1 TLS persoonlijke kaart
2 TLS persoonlijke kaart Friesland, (Foaroprinneraksje)
3 TLS persoonlijke kaart Haaglanden
4 TLS persoonlijke kaart Zuid Holland Zuid
5 TLS persoonlijke kaart Almere
6 TLS persoonlijke kaart Overijssel
7 TLS persoonlijke kaart Twente
8 TLS persoonlijke kaart Flevoland
9 TLS persoonlijke kaart Gelderland

1 HTM persoonlijke kaart
2 HTM anonieme kaart.

Op de onderste vier rijen zie je de achterkanten van de voorkanten die je daarboven ziet; het wijst zichzelf vanzelf. Ik heb er nog steeds maar twee!

Hiermee zijn we dan zo zoetjes aan aangekomen aan de onderrand van deze pagina. In de loop van de lente beginnen we aan de bovenkant van deel 18.

Eerdere afleveringen in de deze reeks, die telkens van naam verandert, maar wel steeds gewoon doortelt: