CHIPLUSTRUM (15/01/2011)
VERCHIPT, VERHIPT, VERKNIPT: D-DAY IN DE REST VAN ZUID-HOLLAND (15/01/2011)
DE D-DAY DIE NIET DOORGING (28/01/2011)
HYBRIDE CHIPSYSTEEM, OFWEL: WILLEN WE DE TOTALE DIGITALISERING? (24/02/2011)
FRAUDE ACCEPTABEL IN ONZE GEDOOGDEMOCRATIE (28/02/2011)
IN MAART NIETS NIEUWS IN HET NIEUWS (04/04/2011)
GELD TERUG, MAAR NIET ON-LINE (04/04/2011)
HET EERSTE FOUTJE: 40 KEER CHIPPEN BIJ CONNEXXION IN ZUID-HOLLAND (30/04/2011)
OP WEG NAAR DE ECHTE D-DAY (30/04/2011)
Dit is deel 22 van mijn reeks over de invoering van de OV-chipkaart. En dat in het jaar ’11. Ik heb 11, inclusief de veelvouden daarvan, ooit uitgeroepen tot mijn geluksgetal, maar ik ben er nu niet zo zeker meer van. Allemaal verwerpelijk bijgeloof ook, gelukgetallen, gelukskleuren, geluksbloemen, geluksamuletten…
Een lustrumaflevering is dit ook; in de winter van 2006 begon ik met het uittesten van een systeem waarvan ik toen nooit had kunnen vermoeden dat het ooit landelijk ingevoerd zou worden; het zat er niet in.
Indertijd was de chipkaart alleen bruikbaar op de Rotterdamse metro en op wat streekvervoerlijnen van Connexxion in de omgeving van Rotterdam. Ik kocht mijn persoonlijke chipkaart bij de RET, de eerste die zulke kaarten uitgaf.
Vorige maand kreeg ik een brief van RET met de mededeling dat mijn chipkaart in februari 2011 zou komen te vervallen. Zij deden me het genereuze aanbod, een nieuwe kaart te mogen bestellen voor opnieuw 7,50 euro. Of ik zou afstand kunnen doen van mijn kaart, en het batige saldo ervan over kunnen laten schrijven op mijn giro. Daartoe moest ik de kaart op een formulier plakken en dit verder invullen en terugsturen.
Ik besloot geen van beide te doen. Ik heb geen RET-kaart meer nodig, want ik heb inmiddels een gratis OV-chipkaart gekregen van NS. En er staat een negatief saldo op die kaart van de RET. Laten ze maar zien, dat ze het terugkrijgen. Sturen ze me een rekening voor die paar euro, of schenken ze me het bedrag? Ik wacht het af.
PS: een overzicht van alle 21 eerdere afleveringen vind je aan de voet van dit document.
Ik schreef in het vorige deel dat het op donderdag 3 februari 2011 D-day zou zijn in de kop van Zuid-Holland (Haaglanden plus een concessiegebied met een heel lange naam). Maar vergat de Zuid-Hollandse eilanden, waar de busreiziger voor hetzelfde feit staat. Het gaat om de hele provincie, met uitzondering van de regio Rijnmond, die al een jaar geleden geheel op de chipkaart is overgegaan.
De strippenkaart wordt langzamerhand weggepest uit de regio. Per 1 januari 2011 was op de bussen in Leiden en omgeving al geen strippenkaart meer te koop. Ook het dalkaartje van 1,20 voor een stadsrit zonder recht op overstappen, is uit de roulatie genomen. In plaats daarvan wordt nu een nieuw Ritkaartje verkocht voor 2 euro, waarmee je bovendien de gemeentegrenzen niet mag overschrijden. Wil je naar Oegstgeest, Voorschoten of Leiderdorp, dan staat de teller meteen op de woekerprijs van 4 euro. Bij HTM kun je in bus en tram voor 2,50 euro een kaartje kopen waarmee je maar liefst een heel half uur kunt reizen op het hele net van die maatschappij. Voor maar een euro meer mag je een heel uur.
Per 15 januari 2011 mogen bovendien geen strippenkaarten meer verkocht worden in kiosken, bij sigarenboeren en dergelijke. Dit alles is bedoeld om iedereen aan de chip te krijgen.
Je zou dan denken dat het sterabonnement afgeschaft zou worden, tegelijk met de strippenkaart. Dat heeft alles wat ze niet meer willen in het chiptijdperk. Het is van papier, het is betaalbaar, het is flexibel, het werkt met zones waarbinnen je onbeperkt mag reizen, er zijn problemen met de verdeling van de opbrengsten over de busmaatschappijen. Weg ermee, zou je denken.
Maar niets is minder het geval. De abonnementen blijven na 3 februari gewoon geldig, en doen dat in hun papieren gedaante. Connexxion kent volgens een plukfolder in de bussen verchipte sterabonnementen, waarmee je kunt in- en uitchecken. Maar waar en hoe je die kunt krijgen, vermeldt dit verhaal niet. Je mag na 3/2 ook gewoon je papieren abonnement nog laten zien. Bij de bussen van Veolia en bij de HTM moet dat zelfs; de chipleesapparatuur is niet berekend op het lezen van verchipte abonnementen. Hou je zo’n verchipt abonnement erbij, dan trekt hij gewoon saldo af.
Ik heb jarenlang een stamkaart gehad met een abonnement voor de zone Leiden (5444). Maar om een of andere reden is dat in onbruik geraakt; ik was die stamkaart kwijt, of hij was verlopen, en ik heb het er bij laten zitten. In die tijd fietste ik ook nog veel, maar ik had eigenlijk een hekel aan fietsen, behalve tijdens hittegolven met windstilte. En nog meer aan banden plakken. Ik had een keer in oktober een lekke band gekregen, en me voorgenomen, die in het voorjaar toch wel een keer te repareren. Ook dat heb ik er bij laten zitten; die fiets staat al jaren weg te roesten in de schuur.
Nou moest je in het strippen- en sterrentijdperk heel wat afreizen om je abonnementskosten eruit te halen. Na 3 februari valt een stadsritje voor mij, bewoner van de buitenste buitenwijk van de stad, zo’n 30% duurder uit; zelfs na de tariefsverlaging van de kilometerkosten per chip, die voor de provincie Zuid-Holland is doorgevoerd.
Ik voorzag me dus van een nieuwe stamkaart en nam opnieuw een abonnement voor de zone Leiden. Dat ziet er allemaal net zo ouderwets uit als ik me kon herinneren; een door een matrixprinter geprint slap kaartje.
Ik kocht hem bij het GrensWisselKantoor (GWK), dat gevestigd is in de stationshal van Leiden Centraal, hoewel deze stad toch niet aan de rijksgrenzen ligt. De man achter het loket kon me geen verchipt abonnement leveren. ‘Nee, met chipkaarten hebben wij helemaal niets te maken’, sprak hij, met een duidelijk hoorbare zucht van opluchting.
Je kunt dus na 3 februari gewoon nog op betaalbare papieren kaartjes reizen. Maar voor hoe lang nog, ik durf het niet te zeggen; dit aloude sterabonnement is ook gedoemd, ooit opgeofferd te worden aan de chip.
Frans Mensonides
15 januari 2011
Dag chipkaart?
Deze foto’s nam ik afgelopen woensdag. Heel Zuid-Holland wist het nu wel, van het Westland tot helemaal in Oude Wetering, in de kop van de provincie, waar ik de onderste foto nam. Op 3 februari 2011 zou de strippenkaart afgeschaft worden.
Diezelfde woensdag was de chipkaart echter alom in het nieuws. Hij was gehackt, niet voor de eerste keer, maar nu erger dan ooit. Enkele socialisten waren erin geslaagd, het saldo op hun anonieme OV-chipkaart aan te passen en wekenlang proletarisch door heel Nederland te reizen zonder er een cent armer van te worden. Met een simpel kaartleesapparaatje van een paar tientjes en een betrekkelijk eenvoudig stuk software kon men de kaart ‘opladen’ met elk bedrag tot 150 euro. En dan maar reizen…
De chipbonzen van Trans Link Systems hebben ooit beweerd, chipkaartfraude binnen 36 uur te kunnen detecteren, waarna de kaarten meteen geblokkeerd zouden worden. In dit geval was dat niet gebeurd. Maar ze stonden net op punt om dat alsnog te doen, luidde de bijzonder zwakke smoes van TLS, en ze zouden aangifte gaan doen tegen de – anonieme! – misbruikers.
En toen werd het nog erger. Andere begaafde knutselaars hadden het voorelkaar gekregen, thuis al in te checken op het station van hun keuze, alweer met een laptop, van Internet te downloaden software en dat simpele, goedkope apparaatje, dat momenteel niet is aan te slepen in de webwinkels en computershops. Het recept is eenvoudig: je checkt thuis in, loopt op het station hooghartig voorbij aan de chiplezers en overhandigt bij controle gewoon je chipkaart, waarop staat dat je ingecheckt bent. Geen conducteur kan die valse incheck onderscheiden van een echte. De databank van TLS kan dat ook niet. Je kaart komt dus nooit op een zwarte lijst, en wordt ook nooit geblokkeerd. Je komt er, kortom, mee weg. De perfecte misdaad.
Nu geldt dit alles niet voor de bus, waar je onder het oog van de chauffeur écht zult moeten inchecken, en waar deze vorm van fraude volgens mij überhaupt niet mogelijk is. Desondanks gingen er in de Tweede Kamer stemmen op om de D-day op de Zuid-Hollandse bus en tram een maand op te schorten, totdat minister Schultz met een goed verhaal zou komen over alweer een chipkaart-zeperd. Logischer had ik gevonden: een motie om dat volkomen onbetrouwbare en zelfs de meest brave burger tot fraude inspirerende misbaksel van een chipkaart subiet uit te schakelen. En dat zelfs te doen in Rotter- en Amsterdam, waar D-day al heeft plaatsgevonden, en op die twee OV-netten gewoon een maand gratis OV aan te bieden.
In het holst van de nacht nam de Kamer deze onlogische motie aan. Ze vertellen er dan niet bij, waar je als Zuid-Hollander nog strippenkaarten kunt kopen. Per 15 januari 2011 is men gestopt met de distributie. Verkeersgedeputeerde Ahasverus van Dijk (Asje, voor de weinige vrienden die hij in acht jaar tijd gemaakt heeft), is er ziedend over. Hij heeft al verklaard, geen nieuwe strippenkaarten meer te distribueren.
Ontstaat er dit weekend een run op drogisten en sigarenboeren, om de laatste restjes van hun voorraad te kunnen bemachtigen? Doet een 45-strippenkaart straks 45 euro op de zwarte markt? Eén ding is zeker: de chipkaartfraudeurs zullen vast geen strippenkaarten kopen. Die lachen zich een ongeluk over al die eerlijke sukkels die nog betalen voor hun OV-reis.
In de bus naar het station hoorde ik vanmorgen bij letterlijk elke halte tot brakens toe omroepen dat de strippenkaart vanaf 3 februari 2011 niet meer geldig zou zijn. Je kon dan alleen nog reizen op chipkaart of Ritkaart. Of op je papieren sterabonnement, vergat men daar volledigheidshalve nog aan toe te voegen. Maar het was een achterhaalde boodschap. De vaderlandse chipgeschiedenis is weer een unicum rijker: een D-day die niet doorging.
Natuurlijk is met de strippenkaart de afgelopen 30 jaar ook gefraudeerd bij het leven. Zelfs oude dametjes zijn daar wel op betrapt. Maar het heeft nooit geleid tot Kamervragen. Weet je hoe dat komt? Nederland hóúdt gewoon niet van die chipkaart, die te duur is, te onhandig en al onze gangen nagaat – en nu ook nog je minder eerlijke buurman in staat stelt, gratis te reizen. Van dit uitstel moest maar afstel komen. Uithuilen en opnieuw beginnen met een product dat niet alleen fraudebestendiger maar ook klantvriendelijker is.
In de loop van de dag belde mijn oude vriend Tjeerd uit Den Haag me enthousiast op: ‘Het gaat niet door met de chipkaart. Het was op de tv. Kun jij nog ergens voor me aan een strippenkaart komen?’ Tjeerd durft nauwelijks meer met de tram te reizen, omdat hij niet wet hoe dat moet met zo’n moderne chipkaart. In Zuid-Holland kun je vast geen strippenkaart meer bemachtigen, de supermarkt bij hem op de hoek was er doorheen. Maar in Castricum zijn ze er nog in overvloed; In Kennemerland staat D-day nog niet op het programma. Ik kocht er een voor hem. Uitstel van executie of het begin van het einde van de chipkaart??
Frans Mensonides
28 januari 2011
Tv-klassieker uit ongeveer 1960: Dorus (Tom Manders) als beschonken archivaris.
Overgenomen van Dorus op de televisie.
Minister Schultz heeft een maand gekregen van de Tweede Kamer om een aannemelijke smoes te verzinnen voor de recente hackersproblemen met de OV-chipkaart. Die maand is nu bijna om. Morgen (vrijdag 25/2) gaat het orakel spreken. Laat ik even aannemen, dat het haar uiteindelijk toch nog lukt, de zaak recht te lullen; je bent tenslotte niet voor niks minister geworden. Dan breekt toch ooit de D-day in Zuid-Holland aan, die oorspronkelijk voor 3 februari 2011 op de planning stond. Half april is nu al genoemd, voorbarig. Maar daarna zitten we nog steeds met een hybride kaartjessysteem, ook al is de strippenkaart dan niet meer geldig.
Hybride, dat is ook de benaming van die bus die zowel op diesel als stroom rijdt, en beter voor het milieu is dan voor het zitcomfort van de passagiers. Maar het gaat nu om iets anders. Om het te illustreren, moet ik even een uitstapje maken naar mijn vak. Dat is: informatievoorziening bij gemeenten. Ja, ik had ook liever mijn brood verdiend met iets meer aansprekends, maar er zijn nu eenmaal een paar dingen fout gelopen in mijn loopbaan, grotendeels ook nog buiten mijn schuld.
De informatie van gemeenten, en trouwens álle organisaties, stond ooit, zeg in 1960, voor 100% op papier. In die tijd had je een archivaris nodig om het terug te vinden. Een archiefman was toen net zoiets als een politieagent. Een beetje vent werd het niet, maar je moest toegeven dat het soms toch maar goed was dat ze er waren.
Toen kwam doodsteek nummer 1 voor het vak: het kopieerapparaat. Iedereen zijn eigen schaduwarchiefje in de bureaula. Toen kwam doodsteek 2, de automatisering. De belangrijkste informatie stond nu op een digitale gegevensdrager: tape, floppy, harde schijf, fileserver… En toen we dachten dat we alles gehad hadden, kwam in de jaren 90 doodsteek nummer 3: e-mail. De importantste zaken werden via dit elektronische communicatiemiddel afgewerkt en belandden niet in het archief, maar op de PC van de ambtenaren. Als die met pensioen gingen, of iets onhandigs deden met de deleteknop, was je de informatie kwijt. Tenzij men eraan gedacht had, een uitdraai van die ene heel belangrijke mail naar het archief te sturen, maar dat gebeurt zelden en is bovendien een stap terug in de evolutie; je gaat dan een digitaal ding omzetten in een papieren.
Toen gingen archiefmensen hun best doen, zichzelf weer op de kaart te zetten. In eerste instantie door hun naam te veranderen in Documentaire InformatieVoorzieners of Records Managers. En toen door hun laatste restje zelfrespect op te offeren: hun papier te digitaliseren. Voortaan werd op het gemeentehuis ’s morgens alle binnengekomen post gescand, zodat elke ambtenaar die brief in PDF-formaat op zijn scherm kon oproepen. De behandelende ambtenaren kregen zo’n brief ook nog in papieren gedaante op hun bureau. Dubbelop. Hij werd ook twee keer gearchiveerd, een keer in een papieren dossier en een keer in een digitaal.
En dan spreek je van een hybride situatie. Je doet dubbel werk, en doet het beide niet goed. Je kunt er donder op zeggen dat beide dossiers na verloop van tijd incompleet zijn, omdat je geen tijd meer hebt om ze allebei bij te werken. Inmiddels is het respect voor je vak tot het dieptepunt gedaald; ik schaamde me er op verjaardagen voor, te zeggen wat voor werk ik deed.
Is er een manier om aan deze wantoestanden een einde te maken? Ja, maar de oplossing is niet: terug naar het papier, want we leven niet meer in 1960. En zelfs een jaren-zestig-adept als ik zou er ook niet naar terug willen, geloof ik. Met kroontjespen en inkt in schoonschrift schrijven in een register? Nee. Met de schrijfmachine vervaardigde giroafschriften, zoals mijn vader in dat jaar ontving; AF in rood, BIJ in zwart? Nee.
De andere oplossing dient dus gekozen te worden: al het papier radicaal de deur uit. Meteen de versnipperaar in nadat het gescand is (met alle zorgvuldigheid die je toch nog aan het papier verschuldigd bent, natuurlijk). E-mail met een druk op de knop archiveren. Geheel digitaal gaan werken. Willen we de totale digitalisering? Willen we echt de totale digitalisering? Nee, dat is een verkeerde vraag: we moeten wel, of we willen of niet.
Bij mij op het gemeentehuis is het op 1 maart 2011 D-day: einde van het papier, en het begin van een tijdperk waarin de archivaris, die nu niet meer zo heet, weer tegemoet wordt getreden met het respect dat hij verdient. Meer erover in de FHM's van deze week.
Nu keer ik terug naar de chipkaart, die het onderwerp vormt van deze pagina. Consumentenorganisaties wilden een hybride systeem: chipkaart en kartonnen kaart naast elkaar. Ik heb het altijd criante nonsens gevonden. In dit verlichte tijdperk streef je natuurlijk naar een digitaal systeem. Maar dan wel een dat werkt, doorzichtig is, eerlijk, betrouwbaar, klantgericht en veilig. Slaag je daar niet in, dan moet je het helemaal niet doen, en gewoon tot 2015, 2020… blijven werken met kartonnen kaartjes; een beproefd concept sinds, ik denk 1839, toen de eerste trein reed in dit land.
Stel dat het ooit nog D-day wordt in Zuid-Holland. De strippenkaart wordt dan afgeschaft. Maar daarmee niet het papier. GVB Amsterdam was tenminste consequent, en ging werken met enkeltjes in de vorm van chipkaarten. In Zuid-Holland koop je nog steeds papieren enkeltjes. De consumentenorganisaties hebben nu hun zin gekregen. Maar zijn ze er zo blij mee? In het strippentijdperk kostte zo’n enkeltje voor een ritje in de stad in de daluren 1,20 (Dalkaartje) en daarbuiten 1,60 (2-strippenkaart). Nu 2,00 euro. De indruk, dat de operatie alleen bedoeld is als tariefsverhoging, valt niet uit te wissen. Maar je hóórt de consumentenorganisaties niet over een extreme tariefsverhoging van 67, respectievelijk 25%, want we hébben onze zin gekregen, we hébben een hybride systeem!
Goed voor de portemonnee, maar heel verwarrend en inconsequent is het handhaven van het zonesysteem bij abonnementen. In theorie is het mooi. Als ik erin zou slagen, mijn maandabonnement voor de zone Leiden te laten verchippen, zou ik in Leiden kunnen instappen voor een rit naar elders, en pas bij de zonegrens beginnen te betalen op saldo.
Hoe dat in praktijk uitwerkt, ondervond een lezer op Randstadrail. Tussen Leidschenveen en Zoetermeer heb je een zwevende zone, een zone zonder halte. Die zone valt binnen zijn sterabonnement; Leidschenveen niet. Maar als hij van Leidschenveen naar Zoetermeer reist, betaalt hij toch de volle mep, want er is nu eenmaal in een zwevende zone geen grenshalte. Althans, zo begreep ik het verhaal dat hij me schreef.
Voor dat sterabonnement zal iets anders uitgevonden moeten worden, en liefst iets betaalbaars voor de regelmatige reiziger. Maar gedurende de kleine 20 jaar dat de chipkaart in ontwikkeling is, is er eigenlijk nog nooit goed over nagedacht. En zo wordt verder geklungeld met een systeem dat hinkt op twee gedachten.
Frans Mensonides
24 februari 2011
Het Ritkaartje (sterk vergroot), dat beter Rip-kaartje had kunnen heten:
twee piek, zonder recht op overstappen of het passeren van een gemeentegrens!
Ik ontwaakte laatst badend uit een enge droom (badend in het angstzweet, bedoel ik). De onrusten en onlusten en opstanden uit het mediterrane gebied waren overgeslagen naar Nederland. Het Museumplein stond vol met woedende mensen die scandeerden: DICTATUUR NU, DICTATUUR NU, DICTATUUR NU! Het volk verkoos een al dan niet verlichte despoot boven onze vleugellamme parlementaire gedoogdemocratie, waar ze in Egypte en Libië juist zo naar snakken.
Geen droom is het volgende. We hebben nu dan eindelijk een law-and-order-kabinet om recht(s) te zetten wat onder links decennialang scheef is gegroeid. Dat kabinet kwam er dank zij het gedogen van een partij waarvan je niet mag zeggen dat ze fascistoïde trekjes vertoont, en waarover je ook geen al te krasse cartoons mag maken; vrijheid van meningsuiting kan ook te ver gaan. En dan denk je dat het dan dus eindelijk goed komt met dit land, en dan doen ze precies wat ze de linkse kerk altijd verweten hebben: wegkijken van de problemen, alle misstanden gedogen.
Verkeersminister Schultz neemt fraude met de chipkaart voor lief omdat het verlies (9 miljoen euro per jaar) in het niet zinkt bij de kosten die gemoeid zouden zijn met het verder uitstellen van alle D-days die op til zijn. De chipkaart wordt binnenkort overal verplicht; de kaart waarvan één van de belangrijkste doelstellingen toch was: het zwartrijden onmogelijk maken!
Knap ook, hoe zo’n minister becijfert dat er op de kop af voor 9 miljoen euro gefraudeerd wordt. Het kenmerk van de chipkaart is juist, dat fraude niet te detecteren valt met de controlemiddelen die conducteurs en controleurs voorhanden hebben. Ook het veelgeroemde backoffice van TLS is daartoe niet in staat; kaarten waarmee gerotzooid is, worden niet geblokkeerd. Dan weet je ook nooit, op welke schaal gefraudeerd wordt. Maar dat is natuurlijk ook helemaal niet belangrijk, als het toch getolereerd wordt.
Denk daar maar eens over na, als je woensdag in het stemhokje staat! Ik zelf houd het - even terzijde - bij mijn gebruikelijke keuze voor de OP (Overige Partijen). Natuurlijk ga ik het kabinet Wilders niet aan een meerderheid helpen in de Eerste Kamer. En natuurlijk stem ik ook niet meer op de linkse kliek. Anders zou ik net zo kortzichtig zijn als mijn voormalige oude vriend X. Die stemde in 1981 links omdat hij een angry young man was, en in 2011 omdat hij een reactionaire bal gehakt is geworden. Zelf denkt hij dat er niets veranderd is; hij niet en de wereld niet.
De Overige Partijen zitten deze keer precies op de wip. Volgens de meest recente peilingen krijgen de gedoogpartijen 37 zetels in de Eerste Kamer, en de linkse kerk ook. Da’s samen 74. De 75ste zetel zou wel eens naar de OP kunnen gaan, volgens diezelfde peilingen. Dus als je echt macht wilt hebben in de komende vier jaar, stem dan Overige Partijen!
Frans Mensonides
28 februari 2011
Ik schijn de maand maart 2011 overgeslagen te hebben in mijn chipreeks. Desondanks heb ik die maand nog 300 lezers getrokken met mijn oudbakken artikelen van van de winter.
Het komt niet vaak voor, een maand zonder chipstukken op deze site; de laatste keer was in oktober 2008, als ik in de gauwigheid even terugblader. Maar er gebeurt ook niet veel nieuws meer, de laatste tijd, en als je niets te melden hebt, moet je niets schrijven.
Zelf heb ik in maart niet veel bijzonders meegemaakt op chipgebied. En ook de nieuwsberichten erover komen neer op herhaling van zetten. Bijvoorbeeld: ik las een paar weken geleden ergens, dat de Tweede Kamer, evenals minister Schultz, fraude met de chipkaart aanvaardbaar achtte, en er geen reden in zag om de invoering van de kaart nog verder uit te stellen. Zo’n beslissing is even dom als voorspelbaar, dus dat is geen brekend nieuws; dat zijn geen berichten waarvoor de persen gestopt moeten worden.
Ook het bericht uit het hoge noorden dat ik laatst las, was weinig schokkend. Ze hebben in Groningen en Drenthe nu eindelijk de mogelijkheid tot chippen in de bussen. Toen verscheen het resultaat van een onderzoekje in de regionale krant. Men had 120 willekeurig gekozen ritten nageplozen. En in 80% van de gevallen bleken die duurder uit te pakken met de chipkaart dan met strippenkaart. Als het andersom was geweest, was het groot nieuws geweest.
En ook las ik uit alle uithoeken van dit koninkrijk berichten over voorlichtingsmiddagen over de chipkaart ten behoeve van ouden van dagen. Zulke middagen waren er niet in 1980, toen de strippenkaart werd ingevoerd. Dat dit soort bijeenkomsten nodig zijn, geeft precies aan wat er mis is met de OV-chipkaart. Een goed tariefsysteem moet zonder nadere studie begrijpelijk zijn voor mensen van 6 tot 106 jaar oud.
Wat gebeurde er verder nog? Gebak op het ROVER-hoofdkantoor in Amersfoort, want Connexxion had beterschap beloofd na een brandbrief vol chipklachten van de reizigersorganisatie; technische onvolkomenheden zullen binnen een paar maanden tot het verleden behoren. Dat zeggen ze ook al jaren tegen mij, dus ik vrees dat ROVER zichzelf blij maakt met een dode bus.
Wel bijzonder was dit bericht. Connexxion zorgde, als we dit moeten geloven, voor een komische noot door de juridische strijd aan te binden tegen verspreiders van software om piepjes van chiplezers na te bootsen. Dat bericht verscheen op 1 april, dus er is alle reden om het met een korreltje zout te nemen. Toch riep niemand aan het eind van die dag ‘Een april!’, en bleef het bericht de dagen daarop opduiken. Maar het kost me nog steeds moeite, dit te geloven. De ontvanger van de juridische dreigbrief van Connexxion gelooft het ook nauwelijks.
Zoals je hebt kunnen lezen in mijn verhaal over de Halvezolenlijn, werd ik laatst op een reis naar Tilburg geconfronteerd met maar liefst twee stremmingen achter elkaar. De schade, exact een uur vertraging, viel in wezen nog mee, maar ik vroeg toch maar ergens een formulier voor restitutie.
Toen bedacht ik, dat dit in deze verlichte tijden ongetwijfeld on-line zou kunnen. Ik had de reis digitaal betaald, per chipkaart op saldo, dus zou de centen ook wel digitaal terug kunnen vorderen, bijvoorbeeld via Mijn NS.
Mooi niet. Houders van een jaar(traject)kaart kunnen dat wel, maar die van een voordeelurenabonnement niet, want zij moeten een kaartje meesturen, zegt de NS-website. Ja, behalve dus als je op saldo gereisd hebt; dan is er dus ook geen kaartje.
Ik moest dus die lap van een formulier invullen, daarop mijn 16-cijferig chipkaartnummer overpennen en het ding in de brievenbus gooien. Dat blijft moeilijk te begrijpen: bedrijven die hun klanten digitale systemen door de strot duwen, en vervolgens zelf vast blijven houden aan analoge.
Frans Mensonides
4 april 2011
Stremming: ontreddering op het perron van Rotterdam
In de kop van Zuid-Holland: bus 57 bij 't Soldaatje, Voorhout
Van 9 tot en met 30 april 2011 maakte ik 40 ritten op chipsaldo met Connexxion in de kop van Zuid-Holland. In slechts driekwart van de gevallen verliep zo’n chiprit geheel correct: het juiste verreisde bedrag werd van mijn rekening afgeschreven.
Maar dat percentage van 75% kan sterk fluctueren naar gelang je reispatroon. Als je geen rare fratsen uithaalt, zoals uitstappen op een groot busstation, of reizen op een omleidingsroute, dan kan het gemakkelijk een stuk hoger uitpakken. Ik kon wel wat verbetering constateren ten opzichte van 2009, toen de chipkaart geïntroduceerd werd in deze streek, maar het blijft een krakkemikkig systeem.
Veertig ritten in twintig dagen, het is geen kleinigheid, maar er zaten toch echt weinig pretritten tussen en veel moetjes. Ik heb alleen ritten gemaakt die ik toch al van plan was (woon-werk, bezoek zieken, winkelen en soms zelfs ook nog recreatie) en ben niet louter in de bus gaan zitten om mijn statistieken op te schroeven. Dat is ook helemaal niet nodig, want fout gaat het toch wel.
‘Het eerste foutje’ , wie was ook alweer de quizmaster die dat altijd zei? Lou van Burg of Peter Knegjens, zaliger gedachtenis? Doet er niet toe. Tijdens zo’n chiponderzoekje is het wachten op het onvermijdelijke eerste foutje. Dat maakte ik helaas zelf. Ik ben enkele maanden gewend geweest om in de zone Leiden (5444) te reizen op een sterabonnement, en dus niet in- of uit te checken. Prompt vergeet ik natuurlijk bij een van de eerste ritten op saldo uit te checken, een foutje dat nog steeds vier euro kost (het wordt misschien drie, na een milde bui van onze 150 autoreizende parlementariërs).
Voor die gevallen van ‘eigen schuld wordt niet beklaagd’ vul ik geen restitutieformulier in, zeker niet sinds die motie van de SP door diezelfde Tweede Kamer is aangenomen. Deze hield in, dat vervoersbedrijven de vier euro borg die je verspeelt door niet uit te checken, niet mogen doorsluizen naar de directie in Frankrijk (zoals SP er dan in zo’n geval bits bijzegt, want vuige kapitalisten in Frankrijk zijn nog veel erger dan die in ons eigen land). Nee, dit geld moet nu ten goede komen aan verbeteringen in het OV. Wie zo stom is, het uitchecken te vergeten, offert nu dus voor een goed doel, waar hij zelf ook nog baat bij heeft.
Anders ligt het bij de ‘haltefouten’, die door het chipsysteem gemaakt worden. Als je volgens het systeem in- of uitgecheckt bent bij een andere halte dan in werkelijkheid, kun je dat nooit bewijzen. De eventuele schade is dus voor jouw rekening.
Ik heb het al eens gehad (HIER en HIER) over het busstation op het Stationsplein van Leiden, waar het systeem me vaak een halte extra berekent. Twee techneuten van Connexxion hebben mij daar eens een heel ingewikkeld verhaal over staan houden aan de telefoon. Maar het euvel is nog niet verholpen. Logisch, want ik schat dat de busmaatschappij er een kleine ton per jaar door in zijn zakken kan laten glijden.
Bij mijn veertigtal ritten zaten er 17 met lijn 14 van de Kennedylaan in Leiden naar Leiden Centraal. In 9 gevallen, net de meerderheid, betaalde ik het correcte bedrag van 1,37. 6 keer betaalde ik 1,42, het bedrag tot de volgende halte, Steenstraat. Daarbij maakt het niets uit waar de bus precies stopt op het Stationsplein. Een keer betaalde ik 1,33. Het systeem was toen helemaal van slag; zowel mijn in- als uitstaphalte stond naderhand niet correct op het overzicht op Mijn Chipkaart. Waarbij ik moet aantekenen, dat op dit overzicht de in- of uitstaphalte vaak helemaal ontbreekt; er staat dan ineens alleen vermeld met welke maatschappij je gereisd hebt.
In één geval betaalde ik 1,40; in totaal dus vier verschillende bedragen voor hetzelfde ritje. Die 1,40 was op de dag dat ik dit stukje schrijf, Koninginnedag. Dan is er in de binnenstad een omleidingsroute, en ik heb al vaker geconstateerd dat het systeem daar niet tegen kan.
Ook de andere twee foute bedragen in deze steekproef werden veroorzaakt door omleidingen. Een keer gebeurde dat op de snelbus lijn 256 van Roelofarendsveen naar Leiden Centraal. Je kunt dat stuk met de stopbus (lijn 56) doen of met de sneldienst. Je betaalt dan so wie so al een verschillend bedrag, omdat de eerste door de dorpen Rijpwetering en Oud Ade rijdt, en de laatste de snellere en kortere route over de N-zoveel neemt. Dat soort onzin zit in het systeem ingebakken. Maar op de dag dat ik op pad was, reed de sneldienst in R-A-Veen een andere route dan normaal. De bus stopte op 100 meter van zijn normale plek bij een noodhalte, en dat was voor het chipsysteem aanleiding om me maar liefst drie haltes cadeau te doen.
Ook asfalteringswerkzaamheden in mijn eigen buurt waren aanleiding tot een fout. Ik heb me verbaasd over het beleid van de gemeente, in onze wijk op vrijwel alle straten tegelijk de vorstschade te herstellen (dat mag ook wel een keer, in april), wat leidde tot grote verkeerschaos en onwaarschijnlijke busroutes. ’ Verbaasd’? Niet echt verbaasd, nee; ik werk zelf bij een gemeente…
Een mysterieuze halte bij mij in de buurt is de Van der Helmlaan op lijn 14. Die halte wordt maar in één richting aangedaan. Maar de reisplanner 9292ov adviseert je nooit, in te stappen bij de halte Van der Helmlaan; in welke richting je ook rijdt. Je kunt allerlei adressen in de buurt invoeren, maar wordt altijd verwezen naar haltes van lijn 45 of 48, veel verder weg. Je kunt dus ook de prijs van een rit niet bepalen. Ook in het overzicht van Mijn Chipkaart staat deze halte niet vermeld. Mijn enige rit vanaf de Van der Helmlaan heb ik maar geheel buiten beschouwing gelaten.
Tijdens die 40 ritten kwam ik twee keer een defecte lezer tegen. Dat is wel eens erger geweest. Eén keer hoorde ik geen piep toen ik incheckte, terwijl er wel GOEDE REIS in het schermpje stond. Deze fout is vermoedelijk te wijten aan te veel reizigers die te snel achter elkaar instappen (de schuld van de reizigers, dus, zal wel weer gezegd worden). Het laat je in onzekerheid of je nu wel of niet bent ingecheckt.
Een redelijk gammel systeem, al met al, zoals al gezegd in de inleiding. Het werkt wel, maar het werkt niet best. Ik koop maar gauw weer een nieuw sterabonnement; ze zijn er nog, omdat na 20 jaar chipdiscussie niemand nog weet wat ervoor in de plaats moet komen.
De Bus in Leiden Zuidwest: wegens asfalteringswerkzaamheden door niet-geasfalteerde straten
Een laatste poging van PVV en SP mocht niet baten: de afschaffing van de strippenkaart mag doorgaan van de Tweede Kamer. Die laatste motie was alleen maar ‘voor de bühne’, vonden de andere Kamerleden, alsof politiek ooit om een andere reden bedreven wordt.
Vreemd dat alleen de politieke partijen aan beide uiteinden van het spectrum consequent tegen de strippenkaart waren, en de grijze middenmoot steeds (aarzelend) voor. Daardoor is er nu geen weg terug meer; die kaart zal doorgaan.
Iedereen heeft het over hacken en privacy. Niemand heeft bij mij weten in de chipdiscussie ingebracht dat de chipkaart ca. 10% van de reizigers wegjaagt, en daarmee een bijl is aan de wortels van het OV.
Ook vakbonden jeremiëren wel over aanbesteding en bezuinigingen, maar niet over de chipkaart, hoewel die een veel grotere aanslag is op hun werkgelegenheid. In die kringen hebben ze een hekel aan reizigers; hoe minder, hoe liever.
De D-day voor Haaglanden en Zuid-Holland is nu opnieuw vastgesteld, en wel voor donderdag 19 mei 2011. In juni en juli volgen nog eens zeven andere provinciën. Daarna is de strippenkaart alleen nog geldig in Groningen, Drenthe, Utrecht en Noord-Brabant, maar ook daaraan zal eind 2011 een einde komen.
Dit is de onderrand van de 22 ste aflevering van ‘De stand in chipland’. Zeer binnenkort meer over de D-day in het Zuid-Hollandse.
Frans Mensonides
30 april 2011
Eerdere afleveringen in de deze reeks, die telkens van naam verandert, maar wel steeds gewoon doortelt:
De stand in chipland 21 (november - december 2010): Chipkaart S.M.A.R.T.?, ofwel: wie wordt er eigenlijk blij van? / Chippen in Gelderland: dalurenkorting en de trein van Veolia / Kilometertarief Haaglanden 15% omlaag! / Op naar D-day in Zuid-Holland (03/02/11) - De stand in chipland 20 (september - oktober 2010): Opti-MIS-me over negatief chipnieuws / chippen bij NS, HTM, GVB, Qbuzz, GVB, Hermes en tijdens Leidens Ontzet / Meldpunt Collectief Onrecht / Slecht weer voor de chipkaart / Chipklok op twee voor twaalf - De stand in chipland 19 (juni - augustus 2010) met o.a.: D-day in groot-Amsterdam / Connexxion: 38% ritten fout; restitutie chaos / 60 ritten met HTM / fakende controleurs RET / 30 ritten met NS / 'Klauwen met tijd', techneut Connexxion aan de lijn / anoniem chippen / chippen in Gelderland - De stand in chipland 18 (april - mei 2010) met o.a.: Legale zakkenrollerij: chippen bij Connexxion (met lange nasleep) / vergeetpalen op de SUNIJ / speuren in de reisplanner / metro Amsterdam: -13% passagiers / chippen bij NS, HTM en Veolia / op saldo naar Nijverdal - De stand in chipland 17 (februari - maart 2010) met o.a.: Afschaffing strippenkaart op RET-tram en bus / Goeree-Overflakkee / met Connexxion de mist in / chippen bij NS en HTM / voor 16 euro het schip in bij Leidse stadsrit - De stand in chipland 16 (december 2009-januari 2010) met o.a.: eindelijk chippen bij NS / 30 ritten bij HTM en Connexxion / 25 stellingen van Brenno de Winter / introductie Studenten-OV-chipkaart / het onderzoek van Otto Cox (Leiden) - De stand in chipland 15 (oktober-november 2009) met o.a.: chipkaart is 15% duurder dan strippenkaart en jaagt mensen de metro uit / slap D-daytje bij NS / duur oeps-moment / uitrol chipkaart bij HTM - Chipblog augustus - september 2009, met o.a.: 27/8: D-day bij GVB Amsterdam, chippen in Zeeland, Utrecht, Arnhem / Nijmegen en bij Veolia - Chipblog juni-augustus 2009, met o.a.: probleem met Voordeelurenkaart NS / Chippen op de bus in en om Leiden / Evaluatie: hoe goed gaat het werkelijk in chipland / een weggooier: de wegwerpkaart van het GVB - Chipblog maart - mei 2009, met o.a.: Falende controleapparatuur bij NS en RET / ROVER terug in overleg / Langdurige blackout chipkaartlezers in RET-metro / Chipkaart getest rond Leiden - Strip en Chip; rond een historische donderdag: Magneetkaart, chipkaart: een kwart eeuw gemodder / Witkielen, aftellen naar donderdag / Randstadrail / de Compensatiekaart / D-day: donderdag 29 januari 2009 / Dan toch maar de evaluatie (jan./feb. 2009) - Unknown Check-in: Rondje Randstad met de chipkaart / Ervaringen van andere reizigers / Aanvullend stads-streekabonnement / Compensatiekaart: achter-het-bureau-denken van RET / ROVER: Duitse chipkaart of vouw-de-vouw / Rondje Rotterdam (november 2008 - januari 2009) - Pinksterupdate / Plundertarief GVB / Rotterdamse Pleurisschop / Tegoedbon op Hoekse Lijn / Discussieavond 'De OV-chipshow' van TUMULT / En toen: nieuw uitstel / Controleapparaat gesignaleerd (mei-juli 2008) - Op weg naar Station Unknown; De week van Tineke Huizinga / aanvulling voor wie de nuance zoekt / Huizinga´s aanvalsplan / Toenemende twijfel aan Alladin´s wonderlamp (januari / maart 2008) - RGL en Chipkaart: bladeren in koppijndossiers (januari 2008) - 'Ken d'rrr ook niks an doen' Een middag chippen in de tram van de RET (juli 2007) - Ik overleefde de metro-marathon van Rotterdam (april 2007) - U houdt van reizen, maar niet van gedoe; chippen bij NS (januari 2007) - ‘Use it, lose it’; Zomaar wat chip-shit uit de Amsterdamse Gettogordel (januari 2007) - 'RET wenst u een goede reizen'; op pad met de OV-chipkaart (juni 2006) - Aangekaart; losse flodders over de chipkaart (mei 2006) - Niet goed, geld weg. Twee dagen op pad met de OV-chipkaart (maart 2006) - Veel onduidelijkheden rond de OV-chipkaart (februari 2006)
© Frans Mensonides, Leiden, 2010