Ik ben met Catootje naar de botermarkt gegaan,
naar de botermarkt gegaan.
Ze kon maken wat ze wou,
ze kon maken wat ze wou,
ze kon maken wat ze wou,
ze kon maken wat ze wou.
En ze maakte van boter een dominee,
een dominee pardoes.
In de kàrk, in de kàrk,
zei de dominee.
In de kàrk, in de kàrk,
zei de dominee.
Een domi-dominee, een domi-dominee
en m'n zuster die heet Kee,
en m'n zuster die heet Kee,
en m'n zuster die heet Kee.
Volledige tekst: staat HIER
Luisteren naar een fragment van dit nummer? klik op de zwart-witradio
Geef mij er nog ééntje, eens, ooit, zo’n ouderwetse oudejaarsavond met warme chocolademelk, ganzenborden, Wim Kan op de radio en een ijskoude poolwind gierend om een huis zonder centrale verwarming!
Wij, mijn moeder, broertje en ik, brachten oudejaarsavond altijd door bij mijn opa en oma in Leiden; dat was traditie. 30 december er al heen, zodat mijn moeder op de dag zelf kon helpen met het bakken van de oliebollen. Door niets en niemand lieten we ons ervan afbrengen, ook niet in 1962, toen het land werd getroffen door een blizzard die wegverkeer onmogelijk maakte.
Op de trein kon je toen nog bouwen, zelfs als de bus niet meer reed. Van Den Haag Laan van Nieuw Oost Indië naar Leiden Lammenschans was nog een hele expeditie met zulk weer, en twee kleine kinderen, van wie één nog in de wandelwagen. Daarvandaan naar het grootouderlijk huis aan de Franchimontlaan, ploeterend door de sneeuw. Er lag al minstens een halve meter, het vroor een graad of 25, mijn broertje weende, maar ik was dolenthousiast: zo’n berg sneeuw had ik nog nooit in mijn leven gezien, in al de zes jaar dat ik al op de wereld was. En ongemerkt sloeg mijn geheugen alles op, alsof ik onbewust al wist dat ik er 45 jaar later een stukje over zou gaan schrijven.
Ik was toen al een nachtbraker in de dop. Op oudejaarsavond konden ze me om acht uur met moeite in bed krijgen, maar alleen met de belofte, dat ik om tien voor twaalf weer gewekt zou worden. Ik wilde het moment niet missen dat de grote, ronde zwarte klok op de schoorsteenmantel twaalf slagen zou geven. Een plechtig moment; ik wachtte het met bonzend hart af, op de rand van schreien. Zo’n heel lang jaar was dan toch zo ineens maar afgelopen, maar er begon meteen gewoon weer een nieuw, en daarna was alles anders en alles toch ook weer hetzelfde. 1963!
De bekommerde gesprekken van de volwassenen heb ik niet gehoord; over de zorgen van het afgelopen jaar, en die van het komende. Want daarover werd slechts gepraat in die vier uur dat ik in bed lag – op die donkere zolder waar de ijswind door de kieren blies, maar waar je het toch nooit echt koud kreeg.
Na middernacht keek ik voor het raam naar het vuurwerk. En omdat ik daarna nog steeds geen tekenen van uitputting vertoonde, mocht ik ook nog een halfuurtje naar de TV kijken. Er was een liedjesshow met Wim Sonneveld. Eén van de liedjes was het soundbiteje van deze aflevering: Catootje.
Een oud kinderliedje. Catootje maakte mensen uit boter; hóe precies, werd niet uit de doeken gedaan (smolten ze dan niet?). En die mensen zongen dan elk een regeltje tekst, elk in hun eigen straatje. De dominee zei ‘In de kàrk’, de dikke meid zei ‘Lekker zoenen’, en na elke strofe werden alle vorige herhaald. Het toneel raakte steeds voller, met zwierende, mooi uitgedoste mensen. Een ander liedje was Drie schuintamboers, ook een traditional.
Om één uur lag ik dan toch nog definitief in bed, verzaligd terugdenkend aan een mooie avond; zó laat mogen opblijven…. Maar kloppen die herinneringen wel? Dat bestaat gewoonweg niet, dat je je na 45 jaar nog precies herinnert wat er op TV was op een bepaalde avond. Waarnaar ik bijvoorbeeld vorige week woensdag gekeken heb, ik weet het echt niet meer.
Ja, dat bestaat wél. Uit een rondje google’en bleek, dat die show wel degelijk is uitgezonden op dat tijdstip, met Catootje en al. Het was een herhaling van een paar weken eerder; ook toen had je dat al, herhalingen, en ook toen had je al recensenten die erover sputterden.
Ook die sneeuw en die kou waren er echt (‘driftsneeuw’, dat kun je wel stellen, ja!). Ja, die kou is wel steeds erger geworden in de loop der jaren, en die sneeuw hoger. Laat ik het een tikje overdreven hebben, en laat ik er tot mijn enkels ingestaan hebben in plaats van tot mijn knieën of zelfs middel, wat maakt het uit.
Het verhaal van Catootje, hier in extenso uit de doeken gedaan, is trouwens een tikje ontluisterend. Toen ik het liedje terughoorde, kreeg ik een koude douche, eerder dan een warm oudejaarsavondgevoel. Was dat nou de song, waar iedereen het over had in januari 1963, die door slagersjongens, glazenwassers en bakkersknechten gezongen werd op straat, die ook wij op de kleuterschool moesten kwelen, die jarenlang niet van de radio te branden was?
Het liedje, is, God, ja, gewoon een kinderliedje uit de 19e eeuw of zo; ik probeer er uit gewoonte een diepere betekenis achter te zoeken maar vind hem niet. Ja, literatuurwetenschapper Herman Pleij ziet er een late echo in van de laatmiddeleeuwse standenrevue en standensatire (Het gevleugelde woord, pagina zoveel), OK, maar dan nog. Och, in die tijd vond je het al mooi als je de TV aanzette, en je hoorde dan iets krassen en zag iets bewegen. Paradiso van Anneke Grönloh stond die winter vier maanden lang op één in de lijst van het toonaangevende muziekblad MuziekExpress, om even een tijdsbeeld te schetsen.
Typisch is ook de uitspraak. De heks, de oude heer, de dominee, de kastelein; ze praten allemaal overdreven zuiver en bekakt Nederlands, in onze 21ste-eeuwse oren. Sonneveld deed dat zelf ook altijd, of hij nou een hoveling uitbeeldde, een orgeldraaier, een straatmuzikant of een boer; altijd van achter uit zijn huig.
Over Sonneveld gesproken: zijn naam staat op het label als uitvoerende artiest, maar hij is op die hele plaat niet te horen. Het waren andere artiesten die het nummer uitvoerden, maar in zijn show, en daaraan ontleende de maestro het recht, de credits in te pikken; hij was een ster, en net als Catootje kon hij maken wat hij wou.
De single Catootje, met Drie schuintamboers op de B-kant, bereikte de 2e plek in de hitparade, in de lente van het jaar dat de Beatles, de Stones en Dylan doorbraken. Maar de zangers en zangeressen waren afgescheept met 25 gulden per persoon; daar deed je in 1962 nog net je kerstboodschappen van, als je het niet al te dol maakte. De aanzienlijke royalty’s van de single verdwenen in de zakken van Sonneveld, ‘Poen, poen, poen, poen’, nietwaar; dat zong hij tenminste nog zelf.
Ik herinner me, dat er een paar jaar later ook een politieke versie van Catootje kwam, met kabinetsministers, die een hen kenmerkend soundbiteje afgaven. Zuster Kee werd Marga Klompé, en ook ‘De lange Luns’ kwam erin voor. Google wil het deze keer niet bevestigen. Als iemand het kan ophelderen, ik houd me aanbevolen.
Rest me nog, alle lezers een zo draaglijk mogelijke eindejaarstijd toe te wensen, een prettige top 2000 en de weste bensen voor 2008!
© Frans Mensonides, Leiden, 2007
Deel 75: Na, na, na / The Shoes (1967)
Deel 74: Don't Call Us, We'll Call You / Sugarloaf & Jerry Corbetta (1975)
Deel 73: The Cover of the Rolling Stone / Dr. Hook & Medicine Show (1972)
Deel 71/72: My Little Town / Paul Simon (1975) en My Home Town / Marvin, Welch & Farrar (1971), door Wim Scherpenisse
Deel 70: Hurricane / Bob Dylan (1975)
Deel 69: A Salty Dog / Procol Harum (1969)
Deel 68: Sixteen Tons / Tennessee Ernie Ford (1955)
Deel 66/67: Rhinestone Cowboy / Glenn Campbell (1975) en Bronco Bill's Lament / Don McLean (1972), door Wim Scherpenisse
Deel 65: Albatross / Fleetwood Mac (1968), door: Frans ten Kleij
Deel 63/64: Shine on You Crazy Diamond en Arnold Layne / Pink Floyd (1975; 1967)
Deel 62: Wat een geluk / Rudi Carrell (1960)
Deel 61: Do the Strand / Roxy Music (1973)
Deel 60: Thick as a Brick pts. 1 & 2 / Jethro Tull (1972)
Deel 59: Everything counts / Depeche Mode (1983)
Deel 58: Air / Ekseption (1969)
Deel 57: All the Young Dudes / Mott The Hoople (1973) tevens: Top-2000-special
Deel 56: Een fijne dag / Drs. P (1973)
Deel 55: Matthew and Son / Cat Stevens (1967)
Deel 54: The Worker / Fischer-Z (1979)
Deel 53: Atlantis / Donovan (1968/1969)
Deel 52: Proud Mary / Creedence Clearwater revival (1969)
Deel 51: The Eve of the War / Jeff Wayne (1978)
Deel 50: Daddy Cool / Boney M (1976)
Deel 49: Spirit in the sky / Norman Greenbaum (1970)
Deel 48: Monkey on Your Back / Outsiders (1967)
Soundbites nrs 1 t/m 47 in het archief van REFLEXXIONZZ! << naar thuispagina Frans Mensonides