DE D-DAY DIE TOCH WEL DOORGING, ofwel: ZURE ZATERDAG IN ALMERE EN HET GOOI (Voorbarig geschrapt - Vrijdag boven het Noordzeekanaal - Almere's Meerreizenkaart - Hilversum: Zwaar kut) 03/07/2011
ALLE DERTIEN GOED 13/07/2011
VAN CHIPKNIP NAAR CHIPKAART: ZONNIGE, ZOMERSE ZURE ZATERDAG IN ZUUNIG(?) ZEELAND 13/07/2011
TJEERD LAADT ZIJN CHIPKAART OP 13/07/2011
PENDELEN IN DE MERENWIJK 13/07/2011
RESTITUTIE BLIJFT PROBLEEM VOOR CONNEXXION 21/07/2011
NOGMAALS: LEIDEN MERENWIJK 21/07/2011
OVERSTAP GEPIKT (TWEE MAAL) 21/07/2011
TLS OP DE FOTO 21/07/2011
NAT GEGAAN BIJ STATION AMSTEL 21/07/2011
CONNEXXION OP DE ZOMERPRIJZENTOER 21/07/2011
EXTREEM LANGE BUSRIT: TJEERD HET SCHIP IN (25/08/2011)
WEL AAN DE CHIPKAART MAAR NIET AAN DE CHIPKNIP (25/08/2011)
80% OP SALDO? (25/08/2011)
DRIE MAAL OEI IS DOEI; OV-MENTALITEIT (25/08/2011)
Almere centrum
De vorige, 23ste aflevering van deze reeks over mijn ervaringen met de OV-chipkaart, eindigde met een cliffhanger: zou de D-day van donderdag 30 juni 2011 nu wel of niet doorgaan? Voor de rest van Noord-Holland, en de gehele provincies Friesland, Flevoland, Overijssel en Gelderland stond afschaffing van de strippenkaart in de stads- en streekbus op het programma. Maar daarvoor moest eerst een Kamermeerderheid in de smoezen stinken van minister Schultz over de chronisch geworden kinderziekten van de kaart.
Die meerderheid kwam er, heel onverwachts. De PVV had altijd zeer kritische geluiden laten horen over het chipkaartgebeuren, en dreigde de bewindsvrouw af te vallen. Maar als het puntje bij het paaltje komt, blijkt een gedoogpartij toch niet veel anders te re(a)geren dan een regeringspartij. En houdt populisme blijkbaar ook in, dat je stemgedrag mag indruisen tegen wat de overgrote meerderheid van het volk wil. Men stemt gewoon blindelings met het kabinet mee, om dit in het zadel te houden.
En zo ging D-day, Donkere Donderdag, dus toch door. Ik had hem voorbarig al uit mijn agenda geschrapt, en kon er dus niet bij wezen. D-day’s zijn altijd op donderdag; waarom is me een raadsel. Maar de gevolgen van het afschaffen van de strippenkaart worden pas twee dagen later echt goed zichtbaar als de pretrijders op pad gaan, de incidentele OV-reizigers, de gezinnen die een middagje gaan recreëren in de stad.
Na Dure Donderdag volgt dus steevast Zure Zaterdag. Ik deed die dag een paar buslijnen in Almere (provincie Flevoland) en Hilversum (Noord-Holland).
Almere Centrum
Maar eerst werd het nog vrijdag. Noodgedwongen chipte ik in Noord-Holland, hoewel dat niet in mijn planning stond. Onderweg naar mijn werk in Castricum werd ik geconfronteerd met een treinstremming door een persoon die mogelijk een kwaaie nacht had gehad en dan maar had besloten, nog tijdens de ochtendspits voor de trein te springen. Later die dag zou er in Heerhugowaard ook nog één voorspringen.
Dat blijft me altijd een raadsel, wat iemand zo ver brengt. Ik bedoel: ik vind er vaak ook geen reet an, aan het leven. Maar het duurt niet veel langer dan dat van een zeepbel, dus waarom zou je je tijd niet gewoon netjes uitzitten, tot je je een keer een dodelijke ziekte of dito ongeluk op de hals haalt? Dat gebeurt heus wel, op een gegeven moment. En soms denk ik ook nog wel eens bij mezelf, dat het misschien ooit nog eens wat wórdt; en als je voor een trein gaat liggen, wordt het zeker niets meer.
Soit, dat is een heel ander onderwerp. Ik moest met bus 167 van Beverwijk naar Castricum, een lijn die een complete sight seeing biedt van elke straathoek in Beverwijk en Heemskerk.
In deze streek hangen al maanden waarschuwingsbordjes aan de haltes dat vanaf 30 juni niet meer kan worden gereisd met de strippenkaart. Toch heeft nog niet iedereen het omstreden wonder der moderne digitale techniek aangeschaft, genaamd: chipkaart. Bij station Beverwijk moesten drie reizigers zich voorzien van een duur enkeltje, wat het nodige oponthoud gaf.
Verder zag alles er heel normaal uit in Beverwijk en Heemskerk, alsof de strippenkaart nog jaren mee had gekund, en het niet post-D-day was, en er niet zojuist weer een streekbewoner een einde aan zijn leven had gemaakt. Binnenvetters hier, daar schijnt het ook aan te liggen. Stoere bulderaars die hun depressies overschreeuwen; borden-voor-de-kop waarachter, tegen de verwachting in, van alles omgaat. Ik kan moeilijk wennen aan het slag mensen hier, maar ze zitten voornamelijk zich zelf in de weg.
Bij station Castricum zag ik net het busje naar Egmond aan komen rijden, dat me iets dichter bij mijn werkplek brengt dan de trein, of vandaag de streekbus. In dat busje vertoonden de chiplezers een rood defect-lampje. Een gratis ritje, kleine, zeer kleine meevaller op een nare dag.
Almere Buiten
Almere dan. In Almere bekeek ik begin 2005 de stadsdienst van Connexxion-dochter Maxx; een van de eerste artikelen op mijn toen juist wedergeboren site De digitale reiziger. De stadsbus van Almere is een opvallend buitenbeentje. Door zijn geheel vrije banen is hij ongeveer dubbel zo snel als stadsbussen in gewone steden. Dat mag ook wel, want in Almere zijn alle wijken en afstanden ook dubbel zo groot als elders.
Een ritje met de chipkaart kan dus aardig oplopen in prijs, maar dat wordt gedeeltelijk gecompenseerd door een laag kilometertarief: 10,5 cent. Opvallend is verder, dat Almere naast de chipkaart en een peperduur enkeltje (2,50 voor maximaal een half uur; 5,00 voor een langere rit met recht op overstap op streekbuslijnen) ‘voorlopig’ ook nog een Maxx Meerreizenkaart heeft. Deze kost 13,75 voor 10 ritten, of 50,50 voor 50, en was tot D-day gewoon van papier. Je koopt hem bij een van de 35 verkooppunten in de snelst groeiende stad van dit land. Hij wordt gestempeld in de automaat of bij de chauffeur. Maar sinds D-day kun je hem ook als product op je chipkaart laten zetten.
Op één stempel van zo’n Meerreizenkaart mag anderhalf uur lang onbeperkt gereisd worden op de stadsdienst van Almere. Dat kost je dus 137,5 cent als je de 10-rittenkaart hebt, of 101 cent met de 50-rittenkaart voor grootverbruikers. Je kunt in die tijd wel een kilometer of 35 afleggen, die je anders 4,46 euro gekost hadden. Voor zeer veel reizigers zal dit kaartje voordeliger uitpakken dan de chipkaart.
Meer steden hebben zo’n reizen- rittenkaart: bijvoorbeeld Zaanstad en Zwolle. Maar alleen in Almere geldt de kaart de hele dag, ook vóór 9:00 uur.
Een gunstige trend: vervoersregio’s en –maatschappijen lijken de chipkaart te gaan beconcurreren met eigen kaartjes waarvan ze de opbrengst meteen in eigen zak kunnen steken, zonder afhankelijk te zijn van het clearing house TLS, die ze niet vertrouwen. Wel een nadeel is natuurlijk, dat we daardoor weer verder weg raken van die ene uniforme kaart voor heel Nederland. In plaats van eenheid krijgen we een woud van uitzonderingen per regio of zelfs per stad.
Feitelijk gaan we terug naar de tijd van vóór 1980, toen elke stad en streek zijn eigen tariefsysteem had en je in vreemde landstreken altijd eerst goed moest informeren naar kaartjes en abonnementen, om te voorkomen dat je teveel betaalde. Om die makke te omzeilen vonden ze in de jaren 70 de Nationale Vierrittenkaart uit, die je in Groningen, Maastricht, Den Helder en Vlissingen kon laten stempelen voor een stadsrit, zonder er verder bij na te denken. Die handige kaart was het opstapje naar de strippenkaart, die nog handiger was, daar je hem ook in het streekvervoer kon gebruiken, en niet alleen in de stad…
De reiziger bekommert zich niet om gebrek aan uniformiteit, zolang hij er voordeel bij heeft. En terecht, vanzelfsprekend. Ik reisde een uur of drie kris-kras door Almere. De bussen rijden er in prettig hoge frequentie; op de belangrijkste lijnen maandag t/m zaterdag overdag een 7,5-minutendienst.
Desondanks, of juist daardoor, maakten de bussen bepaald geen verlaten indruk. Zelfs op deze zaterdag na D-day, werden duizenden en duizenden mensen vervoerd, en heerste er een aangename drukte in de bussen en in de grote winkelconcentraties van de stad. Het geheim van Maxx, behalve de hoge snelheid en frequentie: ongetwijfeld die Meerreizenkaart. Ongeveer de helft van de reizigers gebruikt hem. Iets minder dan de helft van de reizigers chipt. Een kleine minderheid wil echt graag van zijn geld af, en koopt een los enkeltje bij de chauffeur.
Een probaat middel tegen de chipkaart: de Meerreizenkaart. En TLS kan zijn aasgierklauwen niet uitsteken naar het geld; directeur Graaigraag, met zijn salaris boven de Balkenendenorm, zal het knarsetandend aanzien. En ik raapte ergens een volle Meerreizenkaart op, en kon niet heen om het feit dat hij als een tweelingbroer lijkt op de afgeschafte strippenkaart.
Zwartgereden zal hier ook wel worden. Je mag in Almere ook instappen door een midden- of achterdeur, zonder een kaartje te tonen.
Mijn omzwervingen brachten me onder andere in Almere Poort, die nieuwste wijk van de stad, die het bevolkingsaantal over de 200.000 moet tillen. In deze wijk, dicht bij de brug naar Holland, zal binnen afzienbare tijd het zesde spoorwegstation van Almere geopend worden.
Natuurlijk stapte ik uit in het Homeruskwartier. Daar hoort iemand als ik echt thuis; ik heb op school nooit meer dan een 2,5 gehaald voor m’n Homerus. Ik dreigde er zelfs op te blijven zitten. Omdat ik geen zin had, mijn hele zomervakantie te blokken op een ‘her’, switchte ik naar een ander onderwijstype, waar de Odyssee over de man die veel geleden had toen hij rondzwierf op de wereldzeeën, niet op het programma stond. Op die nieuwe school kon ik mijn draai niet vinden; ik verbleef er slechts elf weken, zoals de trouwe lezer weet, en besloot na enige ambachten en ongelukken, onderaan te beginnen op kantoor, omdat Odysseus me de weg naar de universiteit had afgesneden. Toen ik na twintig jaar nog steeds onderaan vertoefde, sloeg ik uit frustratie aan het schrijven, net in de periode dat Internet in zwang raakte. En de rest is geschiedenis. Dank zij Homerus bestaat deze site, en dat wou ik even kwijt.
Binnen mijn bezoek aan Almere viel ook nog eens het uur U, het moment waarop het jaar precies door de helft is, 13:00 uur op 2 juli. Vorig jaar was ik op dat moment ook al op pad voor dit magazine; ik deed HTM-lijn 19. Ook in Almere leek niemand er bij stil te staan.
Busstation Hilversum NS
Verder met de chip-Odyssee. In Almere ging D-day en Zure Zaterdag dus zo goed als onopgemerkt voorbij, daar iedereen al een Meerreizenkaart had. De ware pleuris breekt daar pas uit als ze die gaan afschaffen. In Hilversum gingen die dagen al even onopgemerkt voorbij; volgens mij, doordat er daar normaal al geen hond in de bus zit. Dat is moeilijk vergelijken, omdat ik zelden in Hilversum kom. Daarom heeft zo’n expeditie naar D-day in zo’n stad ook niet veel zin; ik laat die van volgende week in Zeeland en Limburg dan ook maar lopen.
Hilversum telt drie stadslijnen en wat streeklijnen. Deze laten grote witte plekken open op de plattegrond van een toch aardig uitgestrekte stad. De frequenties zinken ook in het niet bij die van Almere.
Ik nam stadslijn 1 naar Kerkelanden, en daarvandaan lijn 1 weer terug, na een korte wandeling. Met 8 reizigers die aan het eind van een zaterdagmiddag naar huis wilden, scoorde deze lijn beroerd. Eén van hen had nog nooit gehoord van de chipkaart en moest een duur Ritkaartje kopen.
Niet dat Hilversum nu zo impopulair is bij het winkelende publiek. Auto’s zijn er zat in het centrum; ze verstoppen de onwaarschijnlijk smalle straten waar de bus zich doorheen moet wringen. Op de terugweg liepen we een kwartier vertraging op. Mijn enige medepassagiers, drie adolescenten, vonden het kut, dat zij nu de trein van 17:21 misten.
De drieletterige diskwalificatie is wel van toepassing op het hele OV in het Gooi. Het is niet populair, in een stuk van Nederland waar ieder gezin minstens twee auto’s heeft, en zit al heel lang in een neerwaartse spiraal. Over twee weken gaat er een nieuwe dienstregeling in met nog minder ritten en lijnen.
Wel opent de fa. Pouw een nieuwe lijn Hilversum – Huizen – Muiden – Amsterdam Amstel, als voorproefje op de HOV-baan Hilversum – Huizen die ik jl. oktober verkende, die sindsdien niet dichter bij realisatie gekomen is. De nieuwe bus, lijn 320, wordt gereden met extra luxueus materieel en rijdt in de spits buiten de vakanties maar liefst 8 keer per uur; een vlag op een modderschuit, in het Gooi, of een nieuw begin?
De OV-voorvechters waren hier van vergelijkbare kwaliteit als het OV zelf. In de jaren 90 kende ik een ROVER-lid uit deze stad, die tot gewoonte had, uitgestapte buspassagiers te schaduwen van de halte tot hun woning. Hij deed dat uit interesse naar de geografische spreiding van OV-gebruikers, vertelde hij me, maar zijn voorkeur voor oudere ongehuwde juffrouwen kon ik dan niet helemaal plaatsen.
Ook in Hilversum woonde een actief ROVER-lid die sterk maatschappelijk betrokken was. Naast ROVER diende hij ook nog enkele andere organisaties, zo werd ik gewaar na lezing van een boek van een onderzoeksjournalist over het opkomend neofascisme in dit land, waarin dit ROVER-lid nadrukkelijk genoemd werd. Rare snijbonen, die twee, zelfs gemeten naar ROVER-maatstaven.
Na lijn 1 nam ik nog 105 naar Naarden-Bussum. Die rijdt door ’s Graveland en keert, net als je denkt dat je in Bussum bent, weer terug naar Hilversum: de zeer excentrisch gelegen wijk Hilversumse Meent.
Kerkelanden en Hilversumse Meent zijn saaie wijken die je Almere extra doen waarderen. Ik had tijdens deze rit vier medereizigers, elk voorzien van chipkaart. De chauffeur was een zwart bebaarde mohammedaan met een kloterige rijstijl en de neiging, elke stoeprand binnen zijn gezichtskring met zijn wielen te kussen.
Naarden-Bussum, snel weg; deze Zure Zaterdag zit erop. Bij TLS zullen ze wel opkijken als ze vannacht hun befaamde backoffice navlooien. 27 transacties vandaag op mijn chipkaart (waaronder één keer opladen); ik kom hiermee vast wel in aanmerking voor de TLS-dagprijs.
Frans Mensonides
4 juli 2011
Er geweest: zaterdag 2 juli 2011.
Vorige week deed ik verslag van een chipreis naar Almere en Hilversum, waarbij ik op één zaterdagmiddag 27 chiptransacties pleegde. Die bestonden uit één keer opladen, 9 busritten en 4 treinreizen. Wonderbaarlijk genoeg kwam ik op die dag geen enkele defecte chiplezer of defect poortje tegen. Al die ritten kwamen ook correct in het overzicht van Mijn chipkaart te staan. Zelfs kon ik Connexxion geen enkele keer op een ‘haltefout’ betrappen.
Ik deel niet graag complimentjes uit in deze rubriek, maar nu is dat toch op zijn plaats. Ik geef mezelf dus een compliment omdat ik 13 keer niet vergeten ben om in- plus uit te checken.
Westkapelle
Op donderdag 7 juli 2011 moesten Zeeland en Limburg er aan geloven: D-day op alle stads- en streeklijnen. Daar ik donderdag iets anders op mijn programma had, besloot ik er weer een Zure Zaterdag van te maken - die vooral een Zonnige Zaterdag zou worden. En daar een mens nog steeds niet overal tegelijk kan wezen, koos ik voor een rondje Walcheren.
Dat rondje heb ik eerder gedaan, en wel 9 zomers geleden, voor mijn toenmalige rubriek REFLEXXIONZZ!! Daar maakte ik geen plaatjes bij. Mijn prehistorische digitale camera (met foto’s van 0,36 MB!) had het begeven, en ik kocht bewust geen nieuwe. Ik geloofde toen dat je zo beeldend moest schrijven, dat de lezer die afbeeldingen niet zou missen.
Dat moet een late echo geweest zijn van die spoedcursus schrijven die ik in 1998 deed. Ik ben er al lang van teruggekomen. Als ik zo’n reisverhaal over Walcheren overlees, mis ik nu zelf de plaatjes. Ik kan me ook niet zo gek veel meer herinneren van de plaatsen die ik bezocht: Domburg, Westkapelle en Veere: alleen nog wat ik beschreven heb.
Het leek me een aardige missie voor deze zaterdagmiddag, alsnog de foto’s te gaan maken bij het verhaal van toen. Ik schreef hierboven nog, dat ik helemaal geen aandacht zou besteden aan de Zeeuws- Limburgse D-day, maar dit is een goede reden om het toch te doen.
En zo reisde ik van Middelburg via Westkapelle, Domburg en Veere terug naar Middelburg, een rit van 4,5 uur, met in elk stadje een uur om te fotograferen. Daarna maakte ik nog een slag Middelburg-Vlissingen, met die dubbele stadsdienst.
Dat kleine Zeeland, met amper 400.000 inwoners, is toch nog verdeeld in drie concessiegebieden: Noord, Midden en Zuid. De eerste twee worden gereden door Connexxion; de laatste, het altijd wat aparte Zeeuw-Vlaanderen, door Veolia. Het concessiegebied Zeeland Midden bestaat uit Walcheren en de twee Bevelanden.
Zou je geloven, dat ik de treinreis naar Zeeland gemaakt heb op een NS-dagkaart die ik voor 17,50 gekocht heb op Internet, maar die 150 euro saldo bleek te bevatten? Nee, dat geloof je niet, en het is ook niet het geval. Ik reisde op een legaal verkregen en zelfs nog iets goedkopere ‘voucher’ (foutsjer / voesjééé) van de HEMA. Die heb ik omgezet in een e-ticket, net zoals die keer naar Veendam.
Maar het verhaal over die 17,50 euro die er 150 bleken, is wel waar. Het was hét grote chipnieuws van de afgelopen week, en de zoveelste bijl aan de wortel van dit onbetrouwbare TLS-product. Een aantal reizigers zal de gemanipuleerde anonieme kaart te goeder trouw gekocht hebben; 17.50 is geen abnormaal bedrag voor een dagkaart - al zou Internet als verkoopplaats toch enige verdenking moeten wekken; meestal wordt dit soort kaarten aangeboden door Kruidvat, Jumbo of HEMA. Maar als je doorkrijgt dat er 150 euro op staat - wat genoeg is voor veel meer dan één dag onbekommerd treinen -, maak je je schuldig aan heling als je dat hele saldo ook opreist.
Het gevolg van een en ander is nu, dat je natuurlijk meteen als verdachte te boek staat als je 25 anonieme kaarten tegelijk koopt, bijvoorbeeld voor een schoolklas.
Het busvervoer van Walcheren wordt in de zomer, zoals ik in 2002 al zag, voornamelijk door toeristen gebruikt. De streeklijnen hebben in de zomervakantie zelfs een geheel aparte lijnvoering, die in niets lijkt op die van in het schoolseizoen.
Aardig om te zien, deze zaterdag, hoe dat reilt en zeilt met die toeristen. Op de Waddeneilanden hebben ze voor eeuwig afgezien van D-day, omdat de bus daar voor 90% vakantiegangers trekt, die ze dat lastige chipsysteem niet willen aandoen. Maar zomers Walcheren is even toeristisch, terwijl hier toch in elke bus de mededeling hangt dat de strippenkaart per 7 juli niet meer geldig is. De chipKNIP – hoe verwarrend kun je het maken – is dat ook niet meer. Ik zag deze in werking toen ik twee jaar geleden Zeeland deed per bus; met je chippas van de bank betalen voor een rit volgens striptarief.
Zeeuwen mogen dan te boek staan als zuunig - een cliché dat ik hieronder tot het bot ga afkluiven - maar toeristen zijn dat niet. De ongeveer een dozijn campinggasten die de bus naar Westkapelle beklimmen, met rugzakken en koffers als voor een exodus, kopen allemaal een enkeltje.
Zo’n enkeltje lijkt precies op een tweestrippenkaart en is hier in Zeeland ook even goedkoop (1,60 euro). Voor een rit binnen een ouderwetse zone betaal je niet meer dan dat bedrag, dat soms lager zal uitvallen dan het chipkaarttarief. Hoeveel van die kaartjes je moet kopen voor langere ritten, daar ben ik niet achter gekomen. Het staat niet vermeld op folders die in de bus hangen, en ook op Internet heb ik het niet kunnen vinden. Vreemd voor een provincie waarvan de bewoners er toch om bekend staan, liever geen cent te veel te betalen, voor wat dan ook.
Die eigenschap is misschien de aanleiding geweest voor iets wat ik tijdens mijn chipomzwervigen nog nergens gezien heb: een compensatieregeling voor reizigers die onder de chip meer betalen dan indertijd met de strip. De beloofde flyer daarover zie ik nergens. Later sla ik het na op het WWW. Na uitprinting of online-invulling van DIT formulier kun je nog tot een jaar na D-day vergoeding krijgen voor ritten die veel duurder uitpakken. Een enorme rompslomp moet dat geven, en dat in een provincie die ook wel als officieel standpunt zal verkondigen dat de chipkaart niet duurder is dan wat eraan vooraf ging. Netjes, zeker in een streek waar elke cent wordt omgedraaid, en vast en zeker iedere gedupeerde reiziger zo’n formulier zal invullen. Het bestaan van de regeling wordt wel een beetje stil gehouden; ik heb er niets over gelezen in de kranten.
Papieren abonnementen zijn ook nog gewoon geldig in Zeeland. Ik zie er vandaag niemand mee zwaaien, maar als de scholen weer gaan beginnen, zal dat wel anders zijn.
In het tijdens de oorlog zwaar gehavende Westkapelle blijft die kerktoren zonder kerk, maar met vuurtoren op het dak, de onbetwiste blikvanger. Vorige keer heb ik de Westkapelse Kreek blijkbaar overgeslagen. Die plas is ontstaan in 1944 door een dijkdoorbraak na een bombardement. Ze hebben hem nooit meer drooggemalen, en hij vormt nu een fraai uitzicht voor bewoners van het luxe appartementencomplex aan de overkant.
De stilte die ik in 2002 constateerde, wordt nu aardig opgevreten door een kermis, midden in het dorp. En het konijn Flymo is wellicht ook opgevreten, tijdens een van de negen kerstmissen tussen toen en nu, want ik zie hem niet meer.
Al mijn foto’s zijn gemaakt en ik stap in de bus naar Domburg. Vorige keer deed ik dit stuk andersom, te voet, en met honger. Dat laatste heb ik nog steeds. Ik was toen 45 en nu 54, en zat toen, en zit nu dus nog steeds, vast aan een levenslang dieet. Dat is laatst wat aangescherpt. Dat is soms nodig, want er waren schadelijke gewoontes ingeslopen, waaronder het nuttigen van een extra tussendoortje tussen de eerste en tweede lunch in.
Tramzicht (linksonder) is nooit veranderd in Buszicht
Over Domburg meldde ik in 2002 al, dat toeristen hier op jaarbasis in totaal meer nachten doorbrengen dan de feitelijke bewoners. Het plaatsje houdt met behulp van een standbeeld de herinnering levend aan de man die het op de wereldkaart zette, de society-arts dr. Mezger. Hij had hier een befaamde kliniek, om er vooraanstaande Europeanen te beknijpen.
En ik meldde al dat kunstenaars graag verbleven op Walcheren omdat het licht er zo apart is. Paars pointillisme, had ik het toen over (al was ‘paars’ in 2002 definitief over en uit). Maar vandaag, deze zaterdag, zie ik alleen heel fraaie, zachte, pasteltinten; niet van die diepe slagschaduwen die zomerse foto’s zo vaak overschaduwen. Het was negen jaar geleden ‘verskriekieliek ‘eet’ volgens een Waalse in de bus. Vandaag is de zee-, zowel als de luchttemperatuur 18 graden, maar is het in de zon toch aangenaam warm.
Op het wat langere traject naar Veere maak ik gebruik van de Zomerbus. Lijn 64 wordt onder die naam gereden. En dan helaas met heel gewone bussen, en niet met cabriolets, zoals ik even gehoopt heb. Wel heeft de Zomerbus een apart kaartje, een retourtje voor 2,00 euro. Op langere trajecten is dit zelfs voor een enkele rit veel goedkoper dan chippen.
In Veere is ook iets aan de gang om de toeristen te vermaken: boeren in rijtuigjes, getrokken door zo’n potig uit de klei gewassen Zeeuwse knol. De boeren en -innen, in ouderwetse dracht, beoefenen wat gezegd werd in dat onsterfelijke liedje uit Ja, zuster, nee, zuster: schommelen, en kijken naar de kont van het paard.
Het hoeft voor mij allemaal niet, en het is me bijna gelukt, ze allemaal van de foto’s te houden. Zo’n stegen-stadje als Veere is veel mooier zonder dat gedoe, zonder die mensenmassa die op de been is, zonder afzethekken en kraampjes. Hoe zou het licht hier ’s winters zijn? Ik kom in het FHM-seizoen nog eens terug, en doe dan eindelijk het museum eens, waarvoor ik tot dusverre geen tijd heb gehad bij bezoeken aan Veere.
Naast alle al genoemde uitzonderingen op het chipregime: het enkeltje van 1,60, de compensatieregeling, het papieren sterabonnement, het retourtje in de Zomerbus, heb je ook nog de Buzzer. Voor 13 euro kun je dan een hele dag onbeperkt reizen met de bus, met twee volwassenen en drie kinderen.
Al met al is er voor de toerist weinig reden om een chipkaart te kopen. De Zeeuwse inboorlingen kunnen hem tot 1 augustus gratis krijgen. Maar daarvan wordt weinig gebruik gemaakt. Tenminste: ik zie op die gecombineerde Middelburgs-Vlissingse stadsdienst weinig Zeeuwen chippen. Ik zie er überhaupt weinig volk in; ik hoop dat ze het op de winterdag beter doen. Maar wie wel reist, doet dat meestal op zo’n enkeltje van 1,60. Als ze zelfs deze provincie, vanwaaruit het calculerende burgerschap zich over het hele Nederlandse volk heeft verspreid, niet aan de chip krijgen, dan is er toch iets mis met dat product.
Waar geven ze hier dan wel hun zuurverdiende centen uit? In het moderne winkelhart van Vlissingen, waaraan kraak nog smaak is, en dat met een schoenlepel in de oude stadskern gewrongen is. Vanaf de strandzijde laat Vlissingen de beste kant van haar gezicht zien, maar als je de stad per bus nadert, zie je veeleer het achterwerk.
Op de terugweg naar Middelburg zie ik in het echt waarover in deze reeks tot dusverre alleen in statistische zin gesproken is: De Weggelopen Reiziger. Het is een enigszins morsige man met een verfomfaaide strippenkaart. Hij presenteert hem aan de chauffeur, maar die zegt dat ze al drie dagen niet meer geldig zijn. ‘Ja, maar gisteren mocht het nog wél, van die andere chauffeur’.
Maar deze bestuurder is niet te vermurwen, en de Vlissinger besluit te gaan lopen. Maar ik zou die kaart niet weggooien, als ik hem was. In Utrecht, Groningen, Drenthe en Noord-Brabant is hij nog vele maanden te gebruiken. Tot het daar ook D-day wordt. Ik denk dat ik er dan ook wel weer bij ben.
Frans Mensonides
13 juli 2011
‘Nou dan, Tjeerd, ik zal het je gewoon nóg een keer laten zien. Of nee, doe JIJ het maar, dan geef ik wel instructies. Tenslotte leer je dingen het beste door ze zelf te doen. Je hebt dus één: je anonieme chipkaart, en twéé: je bankpas. Het is dus de bedoeling dat je geld overzet van twéé op één. Je moet ze dus allebei paraat houden. Heb je ze bij de hand?’
We staan bij een NS-kaartjesautomaat. Tjeerd woelt in broek- en overhemdzakken. Hij heeft ze nu boven water. De les kan beginnen. Voor mij is dit routine. Wat ik wel kon doen, tussen de bedrijven door: tellen hoeveel handelingen je moet plegen om een chipkaart op te laden.
1) Je kaarten tevoorschijn halen, dus. Zo ver waren we al.
2) Nou, hou nu je chipkaart bij het logo van de chipkaart, en wacht tot het chipkaartscherm naar voren komt. Duurt even; duurt even, hoor; geduld!
3) Kies nu voor Opladen saldo. Nee, Tjeerd, daarboven. Nee, ik snap ook niet, waarom hij niet meteen pákt. Je prikte ernaast met je vinger. Of misschien houdt hij niet van biervingers! Nee, niet op het glas slaan, dat helpt echt niet. We beginnen gewoon even overnieuw!
4) OK, dat is gelukt. Kies nu een bedrag. Begin maar eens voorzichtig met een tientje. Dat ben je ook maar een tientje kwijt als je de kaart verliest.
5) Kies nu voor een betaalwijze. Pinnen, OK.
6) Steek nu je bankpas in het apparaat. Nee, nee, nee, niet tegen het chiplogo houden; in het apparaat doen. Nééhééé, nu niet eerst je OV-kaart wegbergen; die heb je straks nog nodig, uiteraard. Je wilt toch dat dat tientje bijgeschreven wordt?
7) Ja, hij komt er meteen weer uit. Nee, niks loos, dat hoort zo. Pak hem maar beet… PAK hem maar…
8) Nu je PIN intoetsen. Goed zo!
9) En nu komt het: je chipkaart opnieuw bij het logo houden. Nee, je CHIPKAART! Die moet toch opgeladen worden? Ja, het is inderdaad wat lastig, en veel om te onthouden; maar als je het niet meer weet, zie je op het scherm wat je moet doen. Nee, rustig maar; alle begin is moeilijk; IK heb het ook moeten leren. Het is allemaal heel logisch, als je er even over nadenkt. Het kan maar op één manier, in één volgorde. Nee, niks: ‘Ik moet nu dringend bier hebben’. Eerst dit afronden!
10) Kijk, nu meldt hij dat je chipkaart is opgeladen. En dat klopt ook, want net stond er vijf-zoveel op, en nu vijftien-zoveel.
11) Dus nu kun je je kaarten weer opbergen. Heb je ze? Kijk even om je heen. Niks achtergelaten of laten vallen? OK! En dit gaan we de volgende weken gewoon nog een keer of vijf, zes oefenen, dan denk je er niet meer bij na, net als ik: rats, rats, rats, voor elkaar.
Nee, je kunt nu nog steeds niet met de trein reizen op je chipkaart. Alleen met de bus of de tram, hoewel je hem bij een NS-automaat hebt opgeladen. Nee, met de trein, dat moet je er apart op laten zetten, als product. Dat gaat heel anders.
Ja, je hebt gelijk: veel handelingen. Maar dit is nog heilig. Vergeleken bij wat ik laatst las. Een vent, die had een NS-chipkaart, maar die kaart was verlopen, terwijl er nog een kortingsabonnement opstond dat nog geldig was, en een heel bedrag aan saldo. 18 handelingen heeft die man moeten verrichten om een nieuwe kaart te krijgen met alles daar weer op. Dat heeft hem drie weken gekost, en tientallen kilometers reizen; van loket naar loket, en van instantie naar instantie.
Inderdaad, wat je zegt: ‘achterlijk geouwetyfushoer!’, dat is de juiste uitdrukking. Dat vonden ze bij OV Loket ook, maar daar noemen ze het geen achterlijk geouwetyfushoer, maar: idiotie; dit geval is uitgeroepen tot de Idiotie van de maand. Maar sneller schijnt het echt niet te kunnen, dan met 18 handelingen.
Ha, ik dacht wel, dat je daarmee zou komen. Echt je stokpaardje: vroeger, vroegâh, toen je nog verkoper was. Ik weet best, dat je je in die speciaalzaak de poten uit je kont liep om het je klanten zo gemakkelijk mogelijk te maken. Maar dat was een commercieel gebeuren, en hier hebben we te maken met monopolisten, dat is een heel verschil.
Dus 11 handelingen, dat valt allemaal nog best mee. Maar waar ik zelf nogal bunzig van ben: mensen die je gaan staan afleiden terwijl je er mee bezig bent. Dat is me de laatste weken nu al twee keer overkomen. Mensen gaan, als je met die twee kaarten staat te klooien, plotseling dingen aan je vragen, en zo hopen ze misschien je PIN af te kijken.
Ja, dan zou je inderdaad kunnen kiezen voor automatisch opladen. Dan heb je daar geen last van. Maar dat zou ik je echt niet aanraden, Tjeerd. In de eerste plaats weet ik helemaal niet of dat kan, met een anonieme kaart. Ten tweede zul je er wel een stapel formulieren voor moeten invullen. En je kunt niet meer rood staan op de bank, want dan wordt je kaart geblokkeerd. En bovendien: ik ken jou een beetje: je gaat dan natuurlijk de godganse dag kris kras met de tram door heel Den Haag. Want je ziet niet meer, wat het kost!
Nee, ik heb nog niets gehoord van die vier euro. Maar dat is pas drie weken geleden, hoor. Er staat twee weken voor, maar in werkelijkheid duurt het soms wel twee maanden voordat een claim verwerkt is. Je bent de enige niet!
Nou Tjeerd, goede reis, en tot de volgende week maar weer! Vergeet niet in te checken en uit te checken! En vergeet alsjeblieft ook niet dat het allemaal is uitgevonden voor je eigen gemak en bestwil, voor jou, als klant van het OV!
Doei!
Deze busfoto is opzienbarender dan hij op het eerste gezicht lijkt. We staan hier op de IJsselmeerlaan in Leiden, een van de twee toegangswegen tot de Merenwijk, een wat excentrisch gelegen wijk in het noordoosten van de stad. De Bijlmer van Leiden, zou je hem kunnen noemen.
Op de IJsselmeerlaan rijdt al sinds mensenheugenis geen bus meer, en de Merenwijk is sinds 2009(?) de enige wijk van Leiden waar Veolia rijdt in plaats van Connexxion. Lijn 45, Den Haag – Merenwijk via het centrum van Leiden en station Leiden Centraal, is de enige bus die de Merenwijk bedient. Die kent niet eens een eindpunt; de bus rijdt alleen maar een rondje. Het is een lijn van Haaglanden, en Haaglanden heeft de concessie voor het streekvervoer nu eenmaal verleend aan Veolia.
Maar dit is duidelijk een Connexxionbus. Die rijdt vier weken lang een omleidingsroute. In verband met een ingrijpende wegreconstructie is lijn 45 ingekort tot Leiden Centraal. Daar kun je overstappen op een pendelbus van Connexxion, die met een omweg koers zet naar de Merenwijk om daar zijn rondje te rijden. Lijn 45 van Veolia rijdt in kwartierdienst, en het is dan ook logisch dat de pendelbus elke 20 minuten rijdt; dat sluit dan iedere keer lekker aan.
Voor de doorgaande reiziger komt hier nog het advies bij, te reizen met de chipkaart, en niet met een Ritkaartje. Want dat is slechts geldig voor een enkele reis, en na de gedwongen overstap moet je dus een nieuw exemplaar kopen.
Dat is allemaal heel onhandig, maar wél handig is het feit dat de chipkaartgebruiker in die pendelbus de chiplezers op rood ziet staan. Dat was het geval bij de twee ritten die ik zelf gemaakt heb. En volgens een Merenwijker die ik sprak bij de halte, is dat altijd het geval.
Ik meen te snappen waarom. De omleiding gaat een maand duren. En voor die maand vond men het niet de moeite om deze tijdelijke lijn in te voeren in de chipkaartsystemen. Dat wil dus zeggen dat deze pendelbus in praktijk gratis is, al staat dat nergens vermeld, en dat is dan het goede nieuws over deze operatie.
Frans Mensonides
13 juli 2011
In een vorige aflevering typte ik dat Connexxion de procedure voor de afhandeling van restitutieverzoeken verbeterd had. Ik kreeg al na twee weken respons op een ingevulde en opgezonden Uitstapkaart naar aanleiding van een chipstoring in de bus. Die reactie bestond uit een email met de melding dat ik het ten onrechte afgeschreven bedrag kon terughalen bij een oplaadautomaat, niet zijnde een kaartjesautomaat van NS.
Later in dezelfde aflevering zag ik Tjeerd nat gaan door alweer een chipstoring in de bus. Inmiddels had Connexxion on-line-restitutie ingevoerd via dit formulier. Omdat Tjeerd niet beschikt over Internet, noch over de stalen zenuwen die noodzakelijk zijn in contacten met Nederlands meest-over-geklaagde streekvervoerder, bood ik aan, namens hem een restitutieverzoek in te dienen.
Ik verwachtte nu ook weer net zo snel een mail te krijgen, maar die bleef uit. Na een week of vier, vijf besloot ik met Tjeerd dan toch maar eens naar de Albert Heyn-vestiging op Leiden Centraal te lopen om te zien of er misschien nog iets voor hem klaarstond. Dat was inderdaad het geval; via dat gele monster kreeg hij vier euro bijgeschreven op zijn kaart.
Maar de email ontbrak dus, dus als ik het niet zelf geprobeerd had bij de automaat, was die vier euro eeuwig blijven staan. Wat me eraan doet denken, dat ik in de oertijd van de chipkaart, in 2006, nog een keer een restitutie heb ontvangen bij het inchecken in de bus. Als ik dat HIER niet geboekstaafd had, zou ik het zelf niet meer geloofd hebben. Vreemd, dat dit automatische systeem verlaten is, en nu weer is gekozen voor één waarbij handelingen van de reiziger vereist zijn. De ontwikkeling van de chipkaart verloopt als een Luxemburgse processie.
Hier een eindje boven schreef ik dat er een gratis pendelbus ingevoerd was tussen Leiden Centraal en de Merenwijk, die door wegwerkzaamheden tot eind deze maand een nog geïsoleerdere positie inneemt dan altijd al het geval was. De kaartlezers in deze bus staan buiten dienst.
‘Stonden’, moet ik nu schrijven. Want toen ik laatst mijn zondagswandeling in deze wijk besloot te houden – waar overigens niet erg veel te zien valt – bleken de lezers wel degelijk aan te staan. Klopt het bedrag dan ook nog, dat wordt afgeschreven? Ik wist het niet, want ik reisde op een sterabonnement. De halteafroep deed dat in ieder geval niet, kloppen; de haltes werden - voor zover ik met kan herinneren, ik zat maar half op te letten - afgeroepen in de reguliere volgorde, zonder rekening te houden met de afwijkende route die gereden werd.
Dus probeerde ik het een week later nog maar eens een keer; deze keer met chipkaart, daar mijn abonnement verlopen was. Het was op een regenachtige en winderige zondagmiddag, de uitgelezen omstandigheden om de Merenwijk te verkennen, als je je tenminste beslist een aanval van neerslachtigheid op de hals wilt halen.
Ik checkte in bij station Leiden Centraal. De halteaanwijzer sprong al snel op Lammermarkt; de eerste halte op de tijdelijke route van deze lijn. En bleef daarop gedurende de rest van de rit ook staan. Ik stapte uit bij de Valkenhorst, de beginhalte van dit tijdelijke rondje, die in de reguliere dienstregeling juist de voorlaatste halte is. Er werd 79 eurocent afgerekend voor mijn rit, wat dus betekende dat ik alleen opstaptarief betaald had, en niet de ca. vier verreden kilometers.
Een halfuur Merenwijk, in welke tijd ik naar de volgende halte, Arendshorst, gelopen ben en daar 23 minuten in de abri ben blijven staan, omdat opnieuw een zwart wolkenpak zich boven mijn hoofd van zijn vochtige inhoud wilde ontlasten. De kortste zondagswandeling van mijn leven.
In de bus terug bleken de digitale halteaanwijzer en –afroep zowaar goed te werken; de correcte haltes werden aangekondigd. Ik betaalde – met overstap binnen 35 minuten – 36 cent voor deze rit, een bedrag dat noch overeenkomt met de werkelijk afgelegde afstand, noch met die, die afgelegd zou zijn als er geen omleiding was geweest. Connexxion weet zelfs van een stadsritje naar de Leidse Merenwijk een verrassingstocht te maken.
Alles zit ook scheef op deze tijdelijke lijn; zelfs de halte staat scheef.
Ik had het hierboven over een overstap binnen 35 minuten. Als je binnen die tijd overstapt van bus op bus (of eventueel metro, lightrail of tram), betaal je niet opnieuw het instaptarief van 79 cent, en ben je alleen geld verschuldigd voor de afgelegde kilometers. Je hoeft daarbij niet perse in te stappen bij dezelfde halte als waar je uitgestapt bent. In die 35 minuten mag je ook gerust met een trein naar een andere stad reizen, en daar je reis voortzetten per bus of tram. Menigmaal is het me gelukt, uit te checken in Leiden, de trein te nemen naar Den Haag en daar binnen 35 minuten een officiële overstap te maken. Of vice versa. Tjeerd had het laatst ook, tot zijn enthousiasme; 79 cent bespaard, dat is toch bijna weer een halve literblik bier!
Maar laatst kwam er een kink in de kabel. Ik was in Roelofarendsveen geweest, en op weg naar Den Haag, checkte uit bij Leiden Centraal, had meteen een trein naar de residentie en had daar het geluk dat de tram die ik moest hebben, meteen aan kwam rijden. Evenwel zag ik bij het inchecken GOEDE REIS in plaats van OVERSTAP OK, en betaalde ik de volle mep voor het ritje.
Even dacht ik dat ze dit lek in het systeem eindelijk gedicht hadden, deze overstap met zevenmijlslaarzen. Een paar dagen later overkwam me echter hetzelfde bij een reguliere overstap. Het was in Voorschoten, bij dezelfde halte, met een wachttijd van maar drie minuten. Ook deze overstap werd niet als zodanig aangemerkt en ik betaalde opnieuw het basistarief. Het was er weliswaar één van Connexxion op Veolia, maar dat mag niet uitmaken.
Wat is er simpeler voor een geautomatiseerd systeem dan uit te rekenen hoeveel minuten er zijn verstreken tussen moment A en moment B? Toch komt het nog wel eens voor, dat een overstap binnen 35 minuten gewoon niet geteld wordt. Twee keer binnen drie dagen is een uitzondering, maar ik heb het vaker meegemaakt.
Stel dat er 100.000 passagiers per dag overstappen binnen 35 minuten, ergens in Nederland. En in 10% van de gevallen wordt deze overstap niet als zodanig berekend, door wat voor mysterieuze storing dan ook. En van die gedupeerden neemt niemand de moeite om een restitutieverzoek in te dienen voor die armetierige 79 cent. Dan worden de vervoersbedrijven en TLS ook van deze bug per jaar weer 2,5 miljoen euro rijker. Vele kleintjes maken één grote, dank zij de chipkaart!
Bij een andere gelegenheid linkte ik een video van Brenno de Winter, die van de chipmonopolist Trans Link Systems geen stand up mocht doen voor hun kantoor, pal ten westen van station Amersfoort. Ik slaagde er zelf in, het kantoor te fotograferen. Niets werd me in de weg gelegd, ook niet door twee medewerksters die buiten stonden te roken, maar schielijk naar binnen gingen voordat ik de kans had, af te drukken.
Ziehier dus het TLS-hoofdkwartier, waar de Winter door de sterke arm der wet werd belemmerd in het filmen ervan. Het is een lelijk ding; een wangedrocht voor een wangedrocht. Ik had er eigenlijk tegenaan moeten pissen.
Brenno de Winter is bezig met een boek over de handel en wandel van TLS. Ik kijk nog maar zelden uit naar het verschijnen van een boek, maar naar dat boek over TLS kijk ik uit. Het zal zeker in deze kolommen besproken worden.
Dom, dom, dom, maar toch nog nat gegaan bij Amsterdam Amstel, terwijl er nog wel zo vaak voor gewaarschuwd wordt. Ik stapte daar uit de trein met het doel, die mooie nieuwe Gooise snelbus naar Hilversum te nemen. En ik fotografeerde nog wel dat duidelijke bordje, waarop vermeld staat dat je bij de uitgang moet uitchecken, als je het station wilt verlaten. Dat is logisch, denk je dan nog, dat is overal zo. Maar wat ze er dan niet bij vermelden: je hebt poortjes van NS en van GVB, en dat is NIET overal zo.
De habitués hier hebben dat natuurlijk goed in het snotje. Ik heb in 2005 een poosje tegenover Amsterdam Amstel gewerkt, bij de Hogeschool, op verdieping min drie, waar –terzijde – behalve een archief ook een bidruimte was voor muzelmannen. We hadden trouwens, behalve dat diepe archief, ook nog een werkkamer op de achtste, waar je een riant uitzicht had op het treinen- en metroverkeer. Toen waren er nog geen chippoortjes, en ik ben daarna zelden of nooit meer op Amsterdam Amstel geweest. Prompt checkte ik natuurlijk uit bij GVB.
Nu stond er dus geen incheck van GVB op mijn chipkaart. Maar wel een van NS. Een slim computersysteem had daaruit kunnen opmaken dat ik misschien met de trein gereisd had, en had een foutmelding kunnen geven (‘uitchecken bij NS, sukkel!’). Maar nee, het systeem gaat ervan uit dat ik op de metro gereisd heb zonder in te checken en kent daarvoor een boete toe van 4 euro. Gelukkig zag ik dat (hoeveel mensen lopen door zonder te kijken, als ze maar een piep horen), en kon alsnog bij NS uitchecken, zodat ik niet ook daar mijn tientje statiegeld verbeurde.
Neemt niet weg, dat ik me genaaid voelde. Ze maken het expres onoverzichtelijk, om zoveel mogelijk fouten uit te lokken; een paranoïcus zou zoiets gemakkelijk kunnen denken.
Connexxion heeft een actie. Aan hun te dure Ritkaartjes en ander in de bus verkocht spul is deze maanden een loterij verbonden. Die heet: de ZomerPrijzenToer. Bewaar je kaartje, toets het nummer in op de website van Connexxion, en maak kans op vrijkaarten of korting op attracties bij jou in de buurt. Win bijvoorbeeld een vrijkaart voor Space Expo in Kat-/Noordwijk of korting op de huur van een sloep in Alphen a/d Rijn – een sloep om mee te varen, wel te verstaan, niet zo’n concurrent van Connexxion met vier wielen eronder.
Connexxion wil erg graag dat mensen losse kaartjes kopen. ROVER snapt het niet: ze wilden ons eerst aan de chip hebben, en nu we er allemaal een hebben, moeten we weer losse kaartjes kopen. Ik snap het wél, en heb de reizigersvereniging even bijgelicht.
Het is een kwestie van voortschrijdend inzicht (een volkomen onbekend verschijnsel bij ROVER zelf). Connexxion kan dan weliswaar sneaky geld verdienen door haltefouten, door verdwenen overstappen, etc. Maar dat geld komt vooralsnog terecht bij TLS, tegen wie zij een even diep wantrouwen koesteren als Brenno de Winter doet. Ook kost de afhandeling van chipklachten de vervoerder bakken vol geld. Verder beginnen ze nu ook in te zien dat ze met de chipkaart reizigers weggepest hebben, en dat je mensen moet lokken in plaats van straffen.
Ze proberen dus nu zoveel mogelijk reizigers over te halen tot aankoop van een los kaartje, met klinkende munt die meteen in de geldlade van de bus terecht komt. Daarmee krijgt ROVER via een omweg zijn zin (een duaal systeem, zodat er iets te kiezen valt voor de klant), en ik snap dan ook absoluut niet, wat er nu nog te mauwen valt. Wat ik op Walcheren zag, is een trend; er zijn zoveel soorten papieren kaartjes te koop, dat niemand meer aan de chip wil.
Concurrentie dus, niet tussen vervoerbedrijven, maar met het door henzelf opgerichte TLS. Ik zelf zie dit soort acties als het begin van het einde van de chipkaart - die nog niet eens overal in Nederland verplicht is gesteld. Zo kan ik dan nog een positief slot draaien aan deze aflevering.
Frans Mensonides
21 juli 2011
Deze keer heb ik met Tjeerd afgesproken in de stationshal van Den Haag CS. Eergisteren kreeg ik een nogal paniekerig telefoontje van hem. Ik had hem laatst geholpen met het opladen van zijn OV-chipkaart. Maar die kaart was nu al weer leeg, en hij had helemaal niet zoveel gereisd, de laatste tijd. Bij instappen in de tram had hij een dubbele piep gehoord en rood licht gekregen.
Nou is dat in de tram niet zo erg, want dan reis je gewoon zwart, vindt Tjeerd. Maar als hij straks een keer de bus wil nemen, dat komt hij niet langs de chauffeur.
Wat doen we daaraan? Hij zal wel weer vergeten zijn, uit te checken. Dat moeten we even nakijken. Bij de Albert Heijn waar hij altijd zijn sixpackjes bier haalt (waarmee hij het soms wel een half etmaal uitzingt), staat een oplaadautomaat. Maar die laadt inderdaad alleen maar op, en kan geen overzichten van gemaakte ritten produceren. Via de computer kan Tjeerd het ook niet nakijken; die heeft hij niet, en bovendien reist hij op een anonieme kaart.
‘Kom dan maar naar CS’, zei ik, ‘dan kijk ik er wel even naar bij een kaartjesautomaat’.
Soms moet je een halve Sherlock Holmes zijn om zo’n rijtje gegevens te interpreteren. Ik verwachtte ergens een incheck ter waarde van 4 euro te zien staan, zonder uitcheck. Die stond er niet. Maar er stond wel een incheck bij Connexxion, afgelopen donderdag om 13:34 uur, en een uitcheck bij hetzelfde bedrijf op dezelfde dag om 15:52, met als bedrag 4,59.
‘Waar ben je helemaal heen geweest, afgelopen donderdag? Hier staat een busrit van meer dan twee uur!’ Na enig speurwerk in zijn tanende geheugen zei Tjeerd, dat hij naar Leiden was geweest om zijn moeder op te zoeken in zijn oude buurtje. Hij had bij Leiden Centraal lijn 13 of 14 genomen en een paar uur later de bus terug naar het station.
Ik ging rekenen. Die bus was in de tussentijd naar het eindpunt in Leiden gereden, daarna naar dat in Leiderdorp, daarna weer naar Leiden, en vervolgens was Tjeerd daar op weg naar Leiden Centraal weer ingestapt. Het was dezelfde bus. En het aantal kilometers dat die in de tussentijd had afgelegd, kwam aardig overeen met het betaalde bedrag van 4,59.
Het volgende was gebeurd: Tjeerd had ingecheckt op weg naar zijn moeder, was vergeten uit te checken en checkte op de terugweg UIT in dezelfde bus, bij het instappen, terwijl hij dacht, juist IN te checken. Hij had dus alle tussenliggende kilometers betaald die de bus intussen gemaakt had. En was vervolgens weer vergeten uit te checken, wat een geluk was bij een ongeluk, anders had hij bij de uitgang in werkelijkheid INgecheckt, en opnieuw vier euro verbeurd.
Het chipsysteem in die bussen telt dus door, ook als de rit afgelopen is. Ik heb eens een verhaal van iemand gelezen die hetzelfde was overkomen (die ging voor 20 euro het schip in; hij ging pas ’s avonds laat terug) maar ik dacht dat het een raar verzinsel was. Je zou verwachten dat het chipkaartsysteem na elke rit opnieuw begint te tellen bij 0, maar hij blijft dus de hele dag doortellen.
‘Wat een achterlijk kanker-kanker-kut-cholera-tyfussysteem’, zei Tjeerd hartgrondig, terwijl ik zijn kaart weer aan het opladen was in de automaat. ‘Ja, dat mag zo zijn, maar je moet zelf ook een beetje opletten, Tjeerd!’, maande ik. Ik hoop dat hij het onthoudt, in ieder geval tot de volgende keer dat hij moet uitchecken.
Heerlen Woonboulevard
Naast de chipkaart hebben we of hadden we ook nog de chipKNIP. Die doet het altijd, daar hij is uitgevonden door banken en niet door busboeren. Die chipknip is wel handig, omdat chippen sneller gaat dan pinnen, en je dan bovendien geen last hebt van allerlei slag mensen die je PIN proberen te lezen.
In NS-kaartautomaten kon je chippen. Tot 1 augustus 2011. De volgende keer dat ik het probeerde, was het ‘nu’ niet mogelijk; alle keren daarop ‘nu’ ook niet. Volgens mij wordt het nooit meer mogelijk, ook. De chipKNIP is in ongenade gevallen, terwijl we allemaal wel persé aan de chipKAART moeten. NS heeft er ook nooit iets over meegedeeld aan het publiek; de chipknip is door de achterdeur afgevoerd.
80% van de treinpassagiers reist op chipkaart op saldo, zei NS. Nu hoor ik in stationshallen en op perrons zelden chippiepjes, en zie ik nog hele mensenmenigten zonder in- of uitchecken doorlopen. Ook botst steevast een heel rijtje stevige doorlopers tegen me aan, als ik afrem om uit te checken.
Ik ga het niet natellen, maar die 80%, dat kan niet kloppen.
Passagiere komt Leidse stadsbus binnen, houdt haar kaart tegen de lezer, hoort dubbele piep.
- ‘????’
- ‘Hij doet het niet’, mompelt de chauffeur, met hoefijzerbek achter zijn stuur gezeten; het woord ‘stuurs’ lijkt speciaal voor dit soort bestuurders uitgevonden.
- ‘Mooi, dan kan ik dus doorlopen?’
- ‘Nee, je KAART doet het niet. Te weinig saldo. Je mot een enkeltje kopen’. Hij spreek deze woorden uit met dodelijke vermoeidheid; zo moeten de eventueel beroemde laatste woorden klinken van een terminale patiënt.
- ‘Oh, nee toch, hè? Nu al weer op. Het gaat soms harder dan je denkt, dat saldo. Wat kost een enkeltje?’
- ‘Twee’, brengt de chauffeur uit. Voor hem kan de chipkaart niet genoeg mensen wegpesten. Met een op niets gebaseerde walging en woede laat hij zijn stempel neerkomen op het onschuldige kartonnetje.
Ik las laatst een interview met een zakenman. Hij is eigenaar van een winkelketen in parfummetjes en zeepjes, of zoiets. Hij let bij zijn personeel speciaal op een klantvriendelijk houding. Wie zijn regels dienaangaande overtreedt of op een andere manier blundert, krijgt een OEI. Dat staat voor Ongeoorloofd Eigen Initiatief, en werkt als een soort gele kaart. Hij is nog mild, want in de voetballerij is twee maal geel rood, maar bij hem is drie maal OEI pas DOEI. ‘Dan nemen we afscheid van elkaar!’
Hard, schools, en je zult je er niet populair mee maken, als baas. Ik zou het ook anders genoemd hebben. Eigen initiatief mag nooit ontmoedigd worden, al pakt het wel eens verkeerd uit. Waarom niet: Onklantvriendelijk En Irritant? Maar het kan nooit kwaad, personeel er eens op te wijzen dat je product gemaakt wordt voor de mensen die je brood betalen.
Waarom gebeurt dat niet in het OV? Waarom zal de OEI het daar nooit halen? Omdat het OV geen zeepjesketen is. Omdat het hele OV, personeel en management, doordesemd is van de mentaliteit: ‘De klant is er voor ons; wij niet voor de klant’. Met zo’n mentaliteit krijg je arrogante rotkoppen achter het stuur, en chipkaarten waar geen reiziger mee uit de voeten kan, en vind iedereen dat blijkbaar doodnormaal.
Dat is wel een mooie uitsmijter uit deze zomeraflevering, deel 24 van ‘De stand in chipland’. Op naar de jubileumaflevering, deel 25!
Frans Mensonides
25 augustus 2011
Dit was deel 24 van een inmiddels al 5,5 jaar bestaande reeks over de invoering van de OV-chipkaart. De afleveringen verschenen onregelmatig en onder verschillende namen, al is ‘De stand in chipland’ de laatste jaren wel ingeburgerd geraakt. Hieronder staat een omgekeerd chronologisch overzicht van alle eerder verschenen afleveringen.
Eerdere afleveringen in de deze reeks, die telkens van naam verandert, maar wel steeds gewoon doortelt:
De stand in chipland 23 (mei - juni 2011): Alsnog D-day in Zuid-Holland, 19 mei 2011 / Tweede Kamer blijft problemen houden met 'kinderziekten' chipkaart / Restitutie bij Connexxion on-line / Lopen of een kaartje kopen / Ouderdom en andere kleine gebreken die het reizen met de chipkaart moeilijk maken - De stand in chipland 22 (januari - april 2011): De D-day in Zuid-Holland die niet doorging / Hybride chipsysteem, ofwel: willen we de totale digitalisering? / Fraude acceptabel in onze gedoogdemocratie / Geld terug, maar niet on-line / 40 keer chippen bij Connexxion in Zuid-Holland - De stand in chipland 21 (november - december 2010): Chipkaart S.M.A.R.T.?, ofwel: wie wordt er eigenlijk blij van? / Chippen in Gelderland: dalurenkorting en de trein van Veolia / Kilometertarief Haaglanden 15% omlaag! / Op naar D-day in Zuid-Holland (03/02/11) - De stand in chipland 20 (september - oktober 2010): Opti-MIS-me over negatief chipnieuws / chippen bij NS, HTM, GVB, Qbuzz, GVB, Hermes en tijdens Leidens Ontzet / Meldpunt Collectief Onrecht / Slecht weer voor de chipkaart / Chipklok op twee voor twaalf - De stand in chipland 19 (juni - augustus 2010) met o.a.: D-day in groot-Amsterdam / Connexxion: 38% ritten fout; restitutie chaos / 60 ritten met HTM / fakende controleurs RET / 30 ritten met NS / 'Klauwen met tijd', techneut Connexxion aan de lijn / anoniem chippen / chippen in Gelderland - De stand in chipland 18 (april - mei 2010) met o.a.: Legale zakkenrollerij: chippen bij Connexxion (met lange nasleep) / vergeetpalen op de SUNIJ / speuren in de reisplanner / metro Amsterdam: -13% passagiers / chippen bij NS, HTM en Veolia / op saldo naar Nijverdal - De stand in chipland 17 (februari - maart 2010) met o.a.: Afschaffing strippenkaart op RET-tram en bus / Goeree-Overflakkee / met Connexxion de mist in / chippen bij NS en HTM / voor 16 euro het schip in bij Leidse stadsrit - De stand in chipland 16 (december 2009-januari 2010) met o.a.: eindelijk chippen bij NS / 30 ritten bij HTM en Connexxion / 25 stellingen van Brenno de Winter / introductie Studenten-OV-chipkaart / het onderzoek van Otto Cox (Leiden) - De stand in chipland 15 (oktober-november 2009) met o.a.: chipkaart is 15% duurder dan strippenkaart en jaagt mensen de metro uit / slap D-daytje bij NS / duur oeps-moment / uitrol chipkaart bij HTM - Chipblog augustus - september 2009, met o.a.: 27/8: D-day bij GVB Amsterdam, chippen in Zeeland, Utrecht, Arnhem / Nijmegen en bij Veolia - Chipblog juni-augustus 2009, met o.a.: probleem met Voordeelurenkaart NS / Chippen op de bus in en om Leiden / Evaluatie: hoe goed gaat het werkelijk in chipland / een weggooier: de wegwerpkaart van het GVB - Chipblog maart - mei 2009, met o.a.: Falende controleapparatuur bij NS en RET / ROVER terug in overleg / Langdurige blackout chipkaartlezers in RET-metro / Chipkaart getest rond Leiden - Strip en Chip; rond een historische donderdag: Magneetkaart, chipkaart: een kwart eeuw gemodder / Witkielen, aftellen naar donderdag / Randstadrail / de Compensatiekaart / D-day: donderdag 29 januari 2009 / Dan toch maar de evaluatie (jan./feb. 2009) - Unknown Check-in: Rondje Randstad met de chipkaart / Ervaringen van andere reizigers / Aanvullend stads-streekabonnement / Compensatiekaart: achter-het-bureau-denken van RET / ROVER: Duitse chipkaart of vouw-de-vouw / Rondje Rotterdam (november 2008 - januari 2009) - Pinksterupdate / Plundertarief GVB / Rotterdamse Pleurisschop / Tegoedbon op Hoekse Lijn / Discussieavond 'De OV-chipshow' van TUMULT / En toen: nieuw uitstel / Controleapparaat gesignaleerd (mei-juli 2008) - Op weg naar Station Unknown; De week van Tineke Huizinga / aanvulling voor wie de nuance zoekt / Huizinga´s aanvalsplan / Toenemende twijfel aan Alladin´s wonderlamp (januari / maart 2008) - RGL en Chipkaart: bladeren in koppijndossiers (januari 2008) - 'Ken d'rrr ook niks an doen' Een middag chippen in de tram van de RET (juli 2007) - Ik overleefde de metro-marathon van Rotterdam (april 2007) - U houdt van reizen, maar niet van gedoe; chippen bij NS (januari 2007) - ‘Use it, lose it’; Zomaar wat chip-shit uit de Amsterdamse Gettogordel (januari 2007) - 'RET wenst u een goede reizen'; op pad met de OV-chipkaart (juni 2006) - Aangekaart; losse flodders over de chipkaart (mei 2006) - Niet goed, geld weg. Twee dagen op pad met de OV-chipkaart (maart 2006) - Veel onduidelijkheden rond de OV-chipkaart (februari 2006)
© Frans Mensonides, Leiden, 2011