Uit de oude modem (2): Opkomst en ondergang van Lovers Rail (1996, 1998)

Deze maand in mijn retro-rubriek ‘Uit de oude modem’ een opmerkelijke episode uit de vaderlandse OV-geschiedenis.

In het midden van de jaren 90 stelde het rijk het kernspoorwegnet open voor reizigersvervoer door andere spoorwegmaatschappijen dan NS. Lovers Rail werd de eerste luis in de pels van NS die de concurrentie wilde aangaan. Het bedrijf, een dochter van de Amsterdamse rondvaartreder Lovers, stond onder leiding van Peter Sul, die aanvankelijk zijn naam beslist geen eer aandeed, en grote plannen had met Lovers Rail.

Het begin was bescheiden. Onder de onmogelijke naam Kennemerstrandexpresse werd, toen de zomervakantie van 1996 al bijna ten einde was, een verbinding Amsterdam – IJmuiden geïntroduceerd. Tot Driehuis reed deze trein over dezelfde rails als NS. Daarna boog hij via het in 1983 opgedoekte Vislijntje af naar IJmuiden. Aangezien het spoor niet helemaal doorliep tot aan het strand, werd het laatste stuk afgelegd per bus.

Iedereen gnuifde over de ontreddering van NS: andere treinen op ‘hun’ net (dat toen al in beheer was van een voorloper van ProRail); het leek een paleisrevolutie. Maar waar waren ze zo bang voor? Een trein, bestaande uit vier stokoude Belgische bakken, die in tweeuurdienst strandgangers naar zee bracht, en die in de herfst al snel van de baan verdween, tot de volgende zomer.

Vanaf 1998 onderging dat oude treintje in de lente een metamorfose tot Keukenhofexpresse. Die reed tijdens de opening van de Keukenhof, ook in tweeuurdienst, het traject Amsterdam – Leiden, en stopte bij het voormalige station Lisse langs een geïmproviseerd perronnetje. Daar stond de Keukenhofbezoekers een wandeling van 15 à 20 minuten te wachten om de bollentuin te bereiken.

Diezelfde lente raakte Sul NS echt midden in het hart met de Forenzenexpresse Amsterdam – Haarlem. In de spits reed deze trein twee maal per uur tussen die steden, voor een iets lager tarief dan NS het deed (aanvankelijk zelfs een paar weken gratis, als kennismakingsstunt). Troef van deze expresse was het barrijtuig, waar je onder het genot van een kop koffie de krant kon lezen, en de kelner tevens treinkaartjes verkocht.

Deze forenzentrein luidde feitelijk het einde in van Lovers Rail. Een succes werd hij niet. Met twee ritten per uur kon Lovers niet op tegen de zes van NS. Beide maatschappijen erkenden elkaars kaartjes niet, en bij je Lovers-maandabonnement kon je geen kaart voor aanvullend stads- en streekvervoer kopen.

Ik zag geen enkel heil in de Forenzenexpresse Leiden – Den Haag CS die ze van plan waren; ook een traject waar al 6 NS-treinen per uur reden. Deze lijn ging niet door. Lovers Rail had zich laten overnemen door het Franse bedrijf CGEA, een voorganger van Veolia. Die boden Sul eind 1998 een enkele reis aan met de Arbeidsbureau-expresse. Sul is tegenwoordig weer werkzaam in het rondvaartwezen.

In de lente van 1999 trok de Keukenhofexpresse zijn baantjes nog. Later dat jaar stierf Lovers Rail een kalme dood. Aanbesteding, concurrentie om het spoor, is tegenwoordig gemeengoed. Maar concurrentie OP het spoor; na Sul heeft niemand het meer aangedurfd.

Ik schreef in 1996 en 1998 enkele malen over Lovers Rail. Hieronder die stukken. Mijn waardering voor het bedrijf taande gaandeweg. Eén keer reisde ik met mijn broer Sjoerd. Het verhaal is geïllustreerd met mijn voorwereldlijke digitale foto’s, afgezien van één recente foto en één die ik uit de Wikipedia geplukt heb.

Frans Mensonides
26 januari 2012
Op 21 april 2019 opnieuw opgevist uit het archief in verband met de actualiteit: het verkeer naar de Keukenhof – en daarmee ook de snelbus – loopt in het zonnige pasweekend geheel en al vast. Op Twitter vragen velen zich dan af: liep er niet een spoorbaan vlak achter de Keukenhof langs?

Kennemerstrandexepresse

Lovers Kennemerstrandexpresse op een geïmproviseerd station in IJmuiden (bron: Wikipedia)

Hoe gaat het met Lovers' Kennemerstrandtrein, nu de publiciteit verstomd is, het nieuwtje eraf is, en een groot gedeelte van Nederland alweer in de schoolbanken zit? Om een antwoord te vinden op die vraag, spoorde ik vanmorgen naar Amsterdam.

Jaloerse blikken

Om 10.15 is het mini-loketje van Lovers in de hal van het station nog onbemand, maar staat er al een rij met ca. 25 strandlustigen te wachten. Een Japans echtpaar slaat het tafereel met verbazing gade. Ik begin maar niet aan een uitleg. Als de kaartverkoper gearriveerd is, gaat de verkoop vlot van start. Aan iedere passagier wordt persoonlijk medegedeeld dat de trein van spoor 8b vertrekt. Als lectuur voor onderweg wordt nog steeds de speciale editie van het Haarlems dagblad (?) uitgereikt, waarvan Lovers misschien wel 100.000 exemplaren heeft ingekocht. Op het plaatsbewijs staat de complete dienstregeling afgedrukt, vergezeld van het advies om tijdig aanwezig te zijn. Het heeft iets van het avontuur van het openbaar vervoer anno 1850: een kwartier van te voren op het station zijn, en de dienstregeling van de complete Oude Lijn achterop een sigarendoosje.

Op spoor 8b aangekomen zie ik schuin aan de overkant een extra trein naar Zandvoort gereed staan, een redelijk bezette zesbaks-sprinter.

Daar komt de Lovers-trein binnenrijden! Zo'n 60 mensen stappen in. Als de trein vertrekt worden we met jaloerse blikken nagekeken door andere reizigers, die straks in een gewone trein moeten stappen. De mensen stoten elkaar aan. "Kijk, daar rijdt die trein, je weet wel, die laatst op de TV was".

krediet

De beloofde Salsa-muziek ontbreekt, wat eigenlijk wel zo rustig is. Die Belgen weten wel waar een reiziger behoefte aan heeft, zeg! Fraaie, met hout afgewerkte wagons, en een soort fauteuil als zitplaats. De conducteur schiet niet erg op, want iedereen wil weten hoe het met de Lovers-trein gaat. "Het is niet erg druk, he". Nee zegt de conducteur, als er gisteren ook de hele dag op de radio gegild wordt dat er regen komt!

Lovers heeft een overvloedige hoeveelheid personeel ingezet (ook nodig voor het bedienen van de overwegen op het traject Driehuis - IJmuiden). Iedereen is even vriendelijk. Het is duidelijk te zien dat ze er zin in hebben. "Worden jullie niet simpel van al die spoorbomen", vraag ik. "Welnee, dat is juist geinig". De koffie komt niet uit een geavanceerde hi-tech trolley die zichzelf nooit terug verdient, maar gewoon van een presenteerblad.

Bij Driehuis linksaf. Een nieuwe ervaring; geen jeugdsentiment voor mij, want zelfs met Tienertoer ben in nooit in IJmuiden geweest; niet ver genoeg weg. Je moest waar hebben voor je zorgvuldig bijeengespaarde 20 gulden, en minstens 2000 km. reizen in 8 dagen.

Als de trein in IJmuiden stopt, blijkt dat er nog aardig wat mensen uitkomen. Meer dan waarop Lovers had gerekend, want er staat slechts één oude OAD-streekbus klaar om ons verder te vervoeren naar het strand. De reizigers zijn inschikkelijk, en iedereen kan mee. Een baby in een buggy blijft gewoon doorslapen terwijl hij bij een wildvreemde op schoot wordt geparkeerd. Er wordt niet gekankerd; Lovers heeft kilo's krediet bij de reiziger.

Later die dag:

Spookstation

Bij Driehuis bezichtig ik het voormalige station IJmuiden Zeeweg; een met onkruid overwoekerd perron, met een op instorten staande abri. Het perron loopt dood op vers aangebracht prikkeldraad; de spoorbaan is wandelpad-af, de Velsenaren moeten hun hond nu elders uitlaten. Om 16.00 sta ik op het perron van Driehuis- Westerveld. Alleen de aanwezigheid van een gloednieuw stationsnaambord bewijst dat hier recent nog mensen zijn geweest. Passerende fietsers stoten elkaar aan. "Er staat iemand op de trein te wachten". Een bezienswaardigheid, na 13 jaar. Ik sta er alleen. Je kan je toch moeilijk voorstellen dat hier straks werkelijk een trein stopt. Maar daar zie ik de 2200-loc om de hoek komen, op de valreep arriveren nog twee extra passagiers.

IJmuiden Zeeweg anno 2011

De beruchte rolstoel

Verdient Lovers de ROVER-Reizigersprijs 1996? vraag ik me onderweg af. Natuurlijk, je moet kritisch zijn over de tariefdesintegratie, al ligt de schuld daarvan niet alleen bij Lovers. Na aankomst in Amsterdam, als ik kijk hoe de fietsenwagon wordt uitgeladen, wordt ik definitief over de streep getrokken om Lovers voor te dragen voor de prijs. Een oude dame in een rolstoel wordt aan boord gereden. Niet met de fraaie rolbrug, waarvan het gebruik aan Lovers werd ontzegd door een geflipte NS-voorlichter, maar met gebruikmaking van een simpel ijzeren rooster.

Eind augustus 1996, gepost in een email-discussiegroep van ROVER, en drie maanden later gepubliceerd op mijn inmiddels opgerichte eigen website.

Het bovenstaande schreef ik in de laatste week van augustus. Inmiddels is Kennemerstrandexpresse met winterstop gegaan. Voorlopig zullen we het moeten doen met Lovers website. Ik kan aan dit stukje nog toevoegen dat ik Lovers inderdaad heb voorgedragen voor de Reizigersprijs. Ook in het herfstseizoen blijft Lovers Rail voor nieuws zorgen. Tot grote schrik van NS- Reizigers kondigde de kersverse concurrent aan, forenzentreinen te willen gaan rijden in de Randstad, met zitplaatsreservering en goedkopere staanplaatsen. Maar men kreeg daarvoor geen toestemming. Helaas voor Lovers en voor de forens bleek dat Nederland nog niet rijp is voor echte concurrentie.

November 1996, op De digitale reiziger

Keukenhofexpresse

Op donderdag 23 april 1998, een lentedag met redelijk dragelijk weer, nemen wij, de gebr. Digitale Reiziger, Lovers Keukenhofexpresse (naar Amsterdam, en zonder de Keukenhof zelf te bezoeken). Onze reis begint in Leiden, waar de bloementrein dagelijks vertrekt van 9.22 tot 19.22, in tweeuursdienst (in de weekenden gelden afwijkende tijden; zie de dienstregeling, die we te danken hebben aan een geestverwant van DDR, zich noemende De Railfan. Lovers Rail heeft zijn site al een jaar lang niet bijgewerkt. Komt heerlijk professioneel over!)

Lovers Rail heeft met zijn Keukenhofexpresse gezorgd voor het unicum van een rechtstreekse verbinding Amsterdam - Lisse. Tot dusverre was vanuit de hoofdstad een overstap nodig in Haarlem of Leiden. Vanaf die plaatsen kon de reis voortgezet worden met NZH-bus 54. Kan, moet ik zeggen, want de bus rijdt nog steeds en lijkt niet of nauwelijks te lijden onder de concurrentie van de Amsterdamse rederij. De NZH-bus, heeft dan ook twee voordelen boven zijn spoorconcurrent: hij rijdt elk halfuur en hij stopt voor de ingang van de beroemde bloementuin.

Het materieel van de Keukenhofexpresse komt me bekend voor; het lijkt op dat van de Kennemerstrandexpresse, waarover DDR in 1996 rapporteerde. Dat klopt wel, want het is dezelfde trein; nog steeds de enige die Lovers in zijn bezit heeft. De Kennemerstrandexpresse gaat dit jaar pas rijden als de Keukenhof zijn poorten sluit. Toch een verandering: de NS-Cargo diesellocs zijn op stal gebleven; er is nu sprake van elektrische tractie, geleverd door twee Belgische locs op ruim-middelbare leeftijd. Zij hebben Antwerpen Dam als thuisbasis.

Wij zijn op spoor 8a de enige instappers; toch zitten er al tientallen mensen in de trein. Deze hebben de Keukenhof al gezien. Wie een retourtje Amsterdam - Lisse koopt, krijgt het traject Lisse - Leiden v.v. er gratis bij, zodat hij ook kennis kan maken met het zuidelijk deel van de Bollenstreek. Dit is een van die kleine dingen waarmee Lovers het zijn klanten naar de zin maakt. NS zou hier nooit opgekomen zijn. Een ander bewijs van Lovers dienstverlenende instelling is het overvloedig aanwezig zijn van catering. Was er in 1996 alleen maar koffie te krijgen; nu rijdt er een heuse trolley met drank en voedsel door de trein.

Kaartjes voor Lovers trein, al dan niet gecombineerd met een toegangsbewijs voor de Keukenhof, kunnen gekocht worden bij de conducteur. Een retour Leiden - Amsterdam kost f 20.00, voor mij als NS-kortingkaartreiziger wel duur; voor Sjoerd iets goedkoper dan een NS-retour.

In Lisse verlaat de trein het hoofdspoor en kiest een tot voor kort verroest zijspoortje, waarlangs het vlonderperronnetje van Lisse Keukenhof is aangelegd. Zo'n 50 toeristen staan te wachten op de trein. Leuk, om hier weer eens wat leven te zien op het perron. De naam van het restaurant "De verloren koffer", gevestigd in het oude station, herinnert aan de tijd dat het gebouw nog een plaatskaartenkantoor en een wachtkamer kende; kortom: een echt station was.

Vanaf de vlonders is het nog een stijf kwartiertje lopen naar de ingang van de Keukenhof. Lovers heeft geen bus ingezet; vermoedelijk omdat daarmee heel weinig tijdwinst geboekt zou worden. De weg langs de Keukenhof is in het seizoen altijd één grote verkeersopstopping.

Op de banken naast ons zit een Japans gezin. Vader, moeder, zoon en dochter hebben het helemaal gehad. Pa filmt de spoorbaan Leiden-Haarlem, maar is bijna te moe om het toestel aan zijn oog te houden. Moeder slaapt, dochterlief hangt uitgeteld in de fraaie fauteuils, de zoon heeft van ellende zijn jas over zijn hoofd getrokken. Arme, arme drommels. Hun huisarts heeft ze bevolen, een ontspannende vakantie door te brengen in Europa. Vijf dagen lang, inclusief de reis. Waag het niet, om gespannen terug te komen! "Die lui vliegen 12.000 kilometer om die rotbollen te zien en dan gaan ze liggen pitten" zegt Sjoerd, die heel andere opvattingen heeft over het maken van verre reizen.

De rit naar Amsterdam verloopt snel; er wordt alleen gestopt in Haarlem en niet in Heemstede-Aerdenhout en Sloterdijk.

Om 16.30 nemen wij Lovers trein terug naar Leiden. Tot Lisse is de trein vrijwel leeg. Dat is niet verwonderlijk, want het weer is omgeslagen en er dreigt regen. Een bezoek aan de Keukenhof kan het beste worden uitgesteld tot een andere gelegenheid.

In Lisse wil ik uitstappen om een foto te maken op het perron, maar ik wordt bijna teruggedreven in de trein door een enorme horde instappende Amerikanen en Japanners (deze twee volkeren maken altijd de hoofdmoot uit van de bezoekers van de Keukenhof). Wel fotografeer ik, hangend uit het couperaampje, de geïmproviseerde abri. Ik weet niet of ik er om lachen moet of huilen. Een goede timmerman is zijn gewicht in hout waard.

De trein is nu echt druk. Wie in Lisse wacht op de terugkeer van de trein, over een half uur, zou wel eens genoegen moeten nemen met een staanplaats. Ons hebben al geruchten bereikt over het achterblijven van passagiers op het perron. Bij een tweeuursdienst is dit bepaald geen denderende reclame voor Lovers. Met een wagenpark van slechts vier rijtuigen is het niet mogelijk, flexibel in te spelen op grote drukte.

Weinig mensen stappen uit in Leiden; het wil maar niet lukken om een toeristenstad te maken van onze woonplaats. Zelfs Lovers directeur Sul slaagt daar niet in.

Lovers Keukenhofexpresse is, na een jaar uitstel, toch nog van de grond gekomen. De Keukenhof is nog open t / m 24 mei; daarna zullen de met LR gemerkte treinwagons overgeschilderd worden tot Kennemerstrandexpresse.

Grote twijfel is er over Lovers' Forenzenexpresse, waarmee de nieuwe spoorwegmaatschappij zijn concurrent in het hart probeert te treffen. De bestelde forensentreinen (afdankertjes van SNCF) zijn er nog niet; de introductie is maar weer eens opgeschoven. September 1998 wordt nu genoemd, zonder veel hoop. NS maakt zich vrolijk over de moeizame start van Lovers' Randstadnet; er gaan al stemmen op om Lovers' vergunning in te trekken. De Amerikanen en Japanners, die ohhhh en ahhhh roepen als zij van de winter hun bollenvideo's terugzien, hebben er geen weet van, maar wij, Hollandse treinreizigers, gaan er nog een hoop gezeur over krijgen.

3 mei 1998.

Forenzenexpresse

Eind die maand werd de Forenzenexpresse Amsterdam – Haarlem echter al geopend. Ik nam deze lijn aan het eind van een ingewikkelde treindag.

De trein, op de CTA van Amsterdam CS aangekondigd als Spaarne-express, maar door Lovers zelf "Amsterdam-Haarlem expresse" genoemd, bestaat uit een ratjetoe van wagons. Ik ga zitten in een oude DB-wagen. Jeugdsentiment: deze wagen lijkt sprekend op die in de Bergland-Expresse, waarmee wij in de jaren zeventig naar Oostenrijk reisden. Nicht Hinauslehnen.

De trein van Lovers is, sedert zijn eerste dag, wat bekender geworden onder het publiek. Als ik instap, zitten al enkele tientallen passagiers in de voorshands gratis Lovers-trein. Het valt me mee dat ik NS nog niet heb horen mekkeren over concurrentievervalsing. De Lovers van 16.51 kan niet vertrekken uit Amsterdam, doordat een defecte stoptrein naar Uitgeest het spoor blokkeert.

Het loopt ineens storm op de Lovers-trein. In mijn coupé neemt een ongelooflijk chagrijnig kijkende man plaats. Op mijn vriendelijk "goedemiddag" krijg ik slechts een woedende grom weerom. Vast zo'n beleidspik, raad ik. De koffieman komt binnen om ons een gratis kopje koffie aan te bieden. "Vooruit dan maar", knort de zure forens. De koffieschenker van Lovers draagt op zijn rug een life support system, waar de koffie in zit. Met behulp van een soort tandartsboor spuit hij de koffie in het bekertje. De beleidsmedewerker drinkt met een grimmig gezicht zijn gratis slokje.

Einde van een dagje zwerven. In totaal heb ik in dertien treinen gezeten. Inclusief Lovers Rail. Laat ik dit bedrijf nog maar een keertje krediet geven en het samenraapsel dat zij op de rails brengen, voor het gemak maar even een trein noemen.

6 juni 1998

Lovers-kolder

Ik hoef bepaald niet te rennen om mijn aansluiting te halen; de trein naar Amsterdam vertrekt pas over 9 minuten. Gesteld dat ik die zou nemen; ik wacht liever tot 17.51. Dan brengt Lovers me (deze week voor het laatst) gratis naam Amsterdam.

Ik neem plaats in de knusse DB-restauratiewagen met zijn gezellige koperen lampjes. De koffieman hanteert zijn vulpistool en spuit mijn bekertje vol. Zodra we vertrokken zijn beleven we een historisch moment: de eerste boze klant van Lovers. Hij gaat tekeer tegen een conductrice en slaat helemaal in de reizigerskolder. Wat is er nu allemaal aan de hand? Hij heeft vorige week een half uur op Lovers staan te wachten omdat één van beide pieremachochels waarmee dit bedrijf de dienst uitvoert, de geest had gegeven. Dit was niet omgeroepen. De conductrice zegt, dat Railned weigert om te roepen voor Lovers. "NS kan de zon niet in het water zien schijnen. Ze hebben alle concurrentie vroeger weggetreiterd". (zij doelt vermoedelijk op het einde van de 19e eeuw). Bovendien heeft Lovers geen goede treinen en dat ligt via-via ook aan NS.

De boze man heeft daar nou net geen boodschap aan. Het kantoortje van Lovers was gesloten, dus daar kon hij geen verhaal halen. De conductrice gooit nu het argument in de strijd van het gegeven paard dat niet in de bek mag worden gekeken, maar dit slaat niet aan. Integendeel, de verbolgen treinreiziger begint te schreeuwen. "Ja meneer, ik ben nu eenmaal een Amsterdammer" zegt hij tegen me, als hij merkt dat ik hem afkeurend aankijk (Dat is een wonderlijk bijverschijnsel van reizigerskolder; de patiënten reageren zo fel op een betrekkelijk gering reizigersongemak, dat de omstanders instinctief de zijde van conducteur of bestuurder kiezen. Reizigerskolder mist elk doel). De conductrice is ook een Amsterdamse en dient de RK-patiënt op vinnige manier van repliek. Het gesnater gaat door totdat de trein Amsterdam CS bereikt. Ongetwijfeld wordt de discussie op de terugweg voortgezet; die Amsterdamse kwartjesvinder zal gewoon wel gratis blijven zitten schelden en godbetert ook nog de koffieschenker wenken voor een tweede bakkie.

12 juni 1998