‘Het is net een metro!’ Airport Sprinter, 14 treinen per uur door Delft en meer wijzigingen in het spoorboekje 2025

Amsterdam Centraal; Luchtreizigers stappen aan boord van de Airport Sprinter naar Schiphol

Traditie op mijn rubriek De digitale reiziger: een groeidocument over de wijzigingen in het spoorboekje van NS, en ook d van de regionale spoorwegmaatschappijen. Niet in elk jaar verschijnt er een aflevering. Er zijn jaren waarin wijzigingen heel schaars zijn, om over verbeteringen helemaal maar te zwijgen.

2023 was zo’n jaar, met alleen maar verslechteringen, eigenlijk. 2024 is / was niet veel beter. Maar voor 2025 kondigde NS de grootste verandering aan sinds jaren, ingaande zondag 15 december 2024.

Als ze zich exacter hadden uitgedrukt, hadden ze moeten zeggen: ‘De grootste verandering sinds 8 jaar’. Voor de dienstregeling 2017 had ik 9 weken nodig om de wijzigingen allemaal na te reizen en 40 hoofdstukken om al die ritten te beschrijven.

Zo uitgebreid ga ik het deze keer niet doen. Parallel aan dit blog loopt er nog een, die ook aandacht nodig heeft. Die gaat over de concessiewisseling in de streek waar deze site gevestigd is: Zuid-Holland Noord. Arriva maakt er plaats voor Qbuzz. En ook deze wissel gaat gepaard met de grootste wijziging in de dienstregeling sinds vele jaren – en met een erg chaotische start.

De opsomming van de veranderingen in het spoorboekje van NS, daar komt bijna geen eind aan. Maar vele ervan betreffen hier en daar een extra trein aan de randen van de nacht, treinen die eerst op vrijdag niet reden en nu wel, en dat soort kleinigheden – wel van belang voor degenen die ermee reizen, natuurlijk.

Veel verbeteringen komen neer op terugkeer van treinen die na corona geschrapt waren wegens gebrek aan personeel en reizigers; goedmakertjes voor eerdere verslechteringen, dus. Die ga ik ook niet allemaal afreizen.

Archief De digitale reiziger

Treinverkeer naar België gaat helemaal op de schop
Antwerpen en Noorderkempen in 2018

Interessanter: Het treinverkeer naar België wordt volledig op zijn kop gezet. Onder meer wordt er nu een rechtstreekse verbinding geboden tussen Lelystad en Brussel Zuid. Die rit duurt 2:50 uur, met alleen tussenstops op Almere Centrum, Amsterdam Zuid, Schiphol Airport, Rotterdam Centraal en Antwerpen Centraal. Klinkt interessant, en ik ga me er binnenkort een poot voor laten uitdraaien, want deze verbinding kent een pittig tarief – en bovendien: reserveringsplicht voor het internationale gedeelte van het traject.

Ik kom er dus op terug, net zo goed als op de wijzigingen in het treinverkeer naar Noord-Nederland, en die rond Leiden.

Ook bij de regionalen gebeuren er een paar opvallende dingen. De Drielandentrein Aken - Heerlen – Maastricht – Luik van Arriva schijnt nu echt de hele route te rijden, na de nodige aanloopmogelijkheden.

Verder staan bij Arriva Groningen van de zomer grote veranderingen op stapel; een geheel andere lijnvoering, met doorgaande treinen door de stad Groningen heen. En de trein naar Leer zal toch ook wel weer eens gaan rijden, nu de brug over de Eems bij Weener hersteld is.

Eerst iets over wat je de metroficatie zou kunnen noemen van een paar spoorlijnen in de Randstad. Maar aller-allereerst iets over de datum dat alle wijzigingen ingaan: Zondag 15 december 2014, D-dag, zoals ik het altijd noem: Dienstregelingsdag.

D-dag

Een jaardienstregeling gaat niet in op nieuwjaarsdag, zoals je zou kunnen denken. Nee, hij gaat in op de 2e zondag in december. Nee, dat klopt ook niet; 15 december is de 3e zondag. Dienstregelingen gaan volgens een internationale afspraak in op de zondag die volgt op de 2e zaterdag in december.

Het lijkt wel wat op de paasdatum. Eerste paasdag valt op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente. Dat is vastgelegd op het concilie van Nicaea. Op welk concilie de regels voor Dienstregelingsdag zijn vastgesteld, dat weet ik tot mijn spijt niet.

Over maan gesproken: 15 december 2024 is ook de dag binnen een periode van 18½ jaar dat de volle maan het hoogst boven de zuidelijke horizon komt. Maar helaas kunnen we dat niet zien. Want we zitten ook midden in de langste bewolkte periode sinds het begin van de waarnemingen van het KNMI. En dat betekent: geen zon en ook geen maan.

Airport Sprinter (featuring TAXI, TOET)

De Airport Sprinter is een 7-baks (3+4) SNG (Sprinter Nieuwe Generatie) die pendelt tussen Hoofddorp en Amsterdam Centraal en 8 keer per uur rijdt. Zoals het een goede sprinter betaamt, stopt hij op alle tussengelegen stations: Schiphol Airport, Amsterdam Lelylaan en Amsterdam Sloterdijk.

Deze treinen rijden sinds D-dag 15 december 2024. Ze zijn een beetje uit nood geboren. Tot en met zaterdag 14 december reisde je van onze nationale luchthaven naar Amsterdam Centraal - waar toeristen willen wezen - met een bonte verzameling van treinen: Sprinters, IC’s Direct uit Rotterdam of Breda, de IC Brussel.

Die vertrokken van perrons waar ook treinen halteerden die helemaal de verkeerde kant op reden, richting Amsterdam Zuid, waar geen toerist ooit komt. Het leidde tot chaotische taferelen van reizigers met bagage / Gepäck / luggage die niet wisten of ze wel of niet moesten instappen. Die mêlee werd hardhandig in goede banen geleid door functionarissen die hun complete arsenaal aan Amsterdamse botheid als Nederlands visitekaartje presenteerden aan onze gewaardeerde buitenlandse gasten.

Op de terugweg van Amsterdam Centraal naar Schiphol was het voor toeristen ook niet altijd meteen helder op welk perron ze welke trein ze moesten nemen om op de luchthaven te geraken.

Met ingang van het spoorboekje 2025 rijden er behalve de Airport Sprinters nog nauwelijks rechtstreekse treinen van Schiphol naar Centraal. Er is op dat laatste station nu veel minder plek dan normaal, wegens een verbouwingsoperatie (heeft dat station de afgelopen eeuw ooit wel eens NIET in verbouwing verkeerd??) Vrijwel alle treinen buigen nu na Schiphol af naar Zuid.

De Airport Sprinters moeten nu de bulk van het vervoer tussen vliegveld en grachtengordel opvangen. Voordeel van die Sprinters is, dat er meteen een einde is gekomen aan het gezoek en gedrang. Op Schiphol is het complete middelste perron, sporen 3 en 4, gereserveerd voor de Airport Sprinters. Op Amsterdam Centraal zijn dat de sporen 10a en 11a, waarvandaan deze treinen beurtelings vertrekken. Als er één is aangekomen, vertrekt binnen enkele minuten de trein aan de overzijde van het perron. Er staat er dus altijd een met open deuren voor je klaar.

Zoals gezegd rijden ze 8 keer per uur, maar niet precies om de 7 à 8 minuten. Naar Amsterdam gaat het in een 9-5-6-10-minutenpatroon, op de terugweg is het: 8-6-7-9. Lang hoef je er in ieder geval niet op te wachten.

De snelheid blijft er ook goed in. Deze dienst wordt onderhouden met heel speciale SNG’s, waarvan de deuren bediend kunnen worden door de ‘meester’ vanuit de cabine. Dat gaat razendsnel. Op de tussenstations Lelylaan en Sloterdijk staat de trein zelden langer dan 30 seconden stil. Een rit tussen Schiphol en Centraal of omgekeerd duurt daardoor maar 14 minuten.

Waarom beginnen en eindigen de treinen op Hoofddorp, ook zo’n oord waar het niet krioelt van de toeristen? Om een heel simpele reden: treinen kunnen niet keren in de Schipholtunnel.

Ik maak 2 ‘slagen’ met deze Airport Sprinters: op woensdag 18 en Donderdag 19 december 2024; beide keren vroeg in de middag. We zitten in de laatste week voor de kerstvakantie, die in Amsterdam gepaard gaat met een grote invasie van toeristen uit de uithoeken van Europa en alle andere continenten (OK, behalve Antarctica).

Die stroom begint nu heel langzaam op gang te komen. Nog veel van de 338 stoelen die zo’n 7-baks Sprinter Nieuwe Generatie weet te bieden, blijven leeg. Maar bij elke rit hebben we toch wel een man of 100 tot 150 aan boord.

De meeste passagiers schat ik nu nog op studerenden, zakenlieden, vervroegd vrijgelaten employees en mensen die een middagje Amsterdam gaan doen. Hoeveel luchtreizigers maken gebruik van deze nieuwe lijn? Ik ga het maar niet aan iedereen vragen in 20 verschillende talen. Maar met observatie kun je ook een heel eind komen.

Mensen die reizen in het gezelschap van grote rolkoffers en van innig met hen verstrengelde uitzwaaiers of afhalers, die kun je er met een gerust hart toe rekenen. Piloten en stewardessen in KLM-uniform: ook raak!

Ik kom op ongeveer één op de 3 passagiers die op weg zijn naar een vliegtuig, of er net uitgestapt zijn. En wat dan nog, nou ik dat weet? Nou ja, dan ligt het maar vast. Misschien ga ik tegen oudejaar nog wel een keer kijken hoe de verhoudingen dan liggen.

Dan wil heel de USA naar Emsterdem om daar nieuwjaar te vieren. De hotelkamers, ook van vrij eenvoudige middenklashotels, beginnen dan bij 300 euro, en de stroopwafels bij 14,95 euro. Enfin, ieder zijn meug.

Even kijken op het grote, langgerekte busstation voor de luchthaven. Anderhalf jaar geleden nam ik het busverkeer rond Schiphol onder de loep. Toen vielen me op dit plein de taxi-ronselaars op. En ja hoor, ze staan er nu ook weer of nog steeds, altijd aan de overkant, omdat ze aan de kant van de Plaza niet mogen komen.

Ook vandaag zingen die losers hun mantra: TAXI, TAXI! Daarmee hopen ze argeloze reizigers, liefst net geland uit het buitenland, te verleiden tot een rit met een snorder, een illegale taxichauffeur; een rit die nog wel eens extreem duur wil uitpakken, of eindigen met molestaties.

Als een van de TAXI-roepers mij ziet staan kijken aan de overzijde, begint hij mij met hoekige gebaren te wenken, HEE, HEE, TAXI! Ik ben niet te beroerd om even naar hem te zwaaien: hoffelijkheid kost per slot van rekening geen geld (in tegenstelling tot zo’n taxirit).

Een andere ronselaar heeft iets bedacht om op te vallen tussen zijn collega’s. Hij laat elke TAXI volgen door een kneep in een toeter: TAXI, TOET, TAXI, TOET, TAXI, TOET, TAXI, TOET.

Bij nadere, zorgvuldige observatie mijnerzijds blijkt dat hij helemaal geen toeter in de hand heeft. Het geluid is afkomstig uit zijn eigen strot. Jarenlang heeft hij er op geoefend.

Wat een talent zit er toch verscholen onder de mensen! En wat wordt daar toch een hoop van verspild aan volstrekt onnutte zaken! Dit zou ook best een levensles kunnen zijn voor schrijver dezes. Dat denk ik wel eens als ik ’s nachts niet kan slapen.

Enfin, nog maar een ritje. Zoals gezegd, sluit de machinist de deuren. Waarom er dan in elke Sprinter nog zo’n cabine-klever of eersteklas-plucheplakker van een conducteur meerijdt; het is me een raadsel.

Op de Westtak van Amsterdam rijden ook nog andere Sprinters dan de Airport-. Dat zijn, 2 keer per uur, die van Hoofddorp naar Hoorn Kersenboogerd, die bij Sloterdijk afbuigen naar het noorden. Dat verklaart de gaten van 9 a 10 minuten in de vertrektijden van de Airport Sprinter.

Het treinverkeer op de Airport Sprinter loopt deze 2 middagen heel soepel. ‘Het is net een metro!’, hoor ik een passagier roepen. Dat is niet helemaal waar; ik hoor niemand in deze treinen iets roepen over deze treinen, die nu klaarblijkelijk op de 5e dag van exploitatie al ingeburgerd zijn. Dus roep ik het zelf maar: ‘Het is net een metro!’

Hoe zit het met die metro naar Schiphol (-Hoofddorp), waarvan wel eens sprake is geweest; die verlenging van dat stompzinnig korte Noord/Zuidmetrootje?

Ze maken er nog niet echt haast mee in Amsterdam. Zelfs een tracéstudie ligt er bij mijn weten niet; er staan hooguit wat vage potloodlijnen op een plattegrond. Als ze vandaag zouden besluiten tot aanleg, dan rijdt die metro in 2040 misschien een keer.

Totdat het zo ver is, kunnen we ons best nog een poosje redden met de Airport Sprinter!

Eén dag voor oudejaar neem ik, zoals ik al van plan was, nog een keer de Airport Sprinter. Dan is de verwachte invasie van oud- en nieuwvierders in volle gang. Het leidt tot ongeveer dubbel zoveel passagiers op deze Sprinter als enkele weken geleden, en dat vanzelfsprekend vooral in de richting Amsterdam Centraal.

Den Haag HS – Rotterdam Centraal: 14 treinen per uur

Delft. De ETMET-IC's Rotterdam - Arnhem, met hun kronkelroute via Leiden, Schiphol en Utrecht, zijn ook weer terug in het spoorboekje

5 veelbewogen jaren geleden schreef ik in net zo’n blog als dit over de naamswijziging van station Delft Zuid in Delft Campus. Er werd toen hard gewerkt aan 6 km spoorverdubbeling van dubbel- naar viersporigheid tussen Rijswijk en Delft. Deze omvangrijke klus kwam afgelopen zomer tot een eind.

Twee keer zo lang is het geleden, 10 jaar al, dat het betonnen spoorviaduct van Delft werd opgedoekt. Eén van de 2 geplande tunnelbuizen onder die stad ging toen open, en daarmee werd ook één van de 2 geplande perrons op het nieuwe ondergrondse station Delft geopend.

Ook dit karwei kwam in de zomer van dit jaar tot een goed einde – eindelijk! De 2e tunnelbuis en het 2e perron zijn nu beschikbaar voor het treinverkeer. Ik schoot onderstaande foto van de zomer op een van de eerste dagen dat er treinen stopten langs dit perron.

De molens malen vaak toch wel erg langzaam in dit land, en de cementmolens niet in de laatste plaats. Maar goed; met ingang van die al vaak genoemde zondag 15 december 2024 is het aantal treinen op het traject Den Haag Hollands Spoor – Rotterdam Centraal uitgebreid van 11 tot een whopping, zoals de Britten zeggen, mega-aantal van 14 per uur per richting.

Ook hier metrofrequentie, dus. Gemiddeld eens per 4 minuten en 17 seconden kun je op station Delft een trein nemen naar Rotterdam. Even vaak kun je instappen voor Den Haag HS.

Wat zijn dat voor treinen, en waar gaan ze allemaal heen? Het komt neer op een optelsom van Intercity’s en Sprinters die nu beide rijden volgens het ETMET-principe (Elke Tien Minuten Een Trein). Dan kom je op een dozijn treinen per uur, die nog aangevuld worden tot een 14-tal door elk halfuur de IC Den Haag Centraal – Eindhoven.

Hier een overzicht van alle treinseries die rijden op dit traject; allemaal 2 keer per uur.

*: niet op vrijdag, niet in het weekend en niet in de avond
**: niet in het weekend en niet in de avond
***:stopt niet in Schiedam

Intercity Den Haag Centraal - Eindhoven (2x per uur) ***;
Intercity Venlo – Utrecht Centraal – Schiphol Airport – Leiden Centraal – Rotterdam Centraal – Dordrecht (2x per uur);
Intercity Arnhem Centraal - Utrecht Centraal – Schiphol Airport – Leiden Centraal – Rotterdam Centraal * / ***;
Intercity Amsterdam Centraal - Haarlem - Leiden Centraal – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen (2x per uur, afwisselend snelle en trage);
Sprinter Den Haag Centraal – Rotterdam Centraal – Dordrecht (4x per uur, waarvan 2 *)
Sprinter Den Haag Centraal – Rotterdam Centraal – Dordrecht (2x per uur) ***

14 treinen per uur, evenveel als er regels in een sonnet zijn. Dat zou ik er over schrijven, als ik over dichterlijke gaven beschikte. Over de ETMET op dit traject schreef ik in proza in 2021. Die verdween ook alweer snel uit het spoorboekje, om er deze maand weer in te worden opgenomen.

De ETMET met IC’s wordt nu aangevuld door één met Sprinters; ook 6 keer per uur, tegen vroeger hooguit 4. Ik ken een lezer uit Rijswijk die erg blij is met de 10-minutendienst op zijn station. De aansluitingen op Den Haag HS, Den Haag Centraal en Rotterdam Centraal zijn er ook sterk door verbeterd.

Op station Delft staat op de gele vertrekstaten wat er allemaal rijdt binnen een uur. tel maar op: inderdaad 14 stuks op ma-di-wo-do. Op de vrijdag, die ze de laatste jaren stiekem bij het weekend getrokken hebben, rijden er ‘slechts’10 en in het ware weekend, evenals ’s avonds na 20:00 uur moet Delft het doen met nog een heel redelijke 8 treinen per uur per richting. De hierboven genoemde reiziger uit Rijswijk is daar toch wat minder bij mee, want daaronder zijn slechts 2 Sprinters: halfuurdienst in het weekend en na 20:00 uur.

Op deze vertrekstaat zie je ook duidelijk dat die 14 verbindingen met Rotterdam centraal feitelijk neerkomen op 12. 2 keer per uur vertrekt er vrijwel tegelijkertijd een IC en een Sprinter aan weerszijden van het perron. Reizigers voor Rotterdam Centraal zullen dan ongetwijfeld de snellere IC nemen. Dan hou je nog een 5-minutendienst over (soms 6- of 4-); meer dan vele metrolijnen in dit land weten te bieden.

Op maandag 23 december 2024 ga ik kijken. Ik begin de reis op station De Vink, op een gezonde wandeling van 25 minuten van mijn huis.

Ook De Vink ziet sinds 15 december weer 14 treinen per uur per richting, waarvan 8 naar Den Haag Centraal en 6 naar Den Haag HS en verder. Maar daarvan stoppen er slechts 4 per uur op De Vink, Sprinters in een afwisseling van 10 en 20 minuten. Alleen op deze site, en nergens anders heet dat: ETATMET: Eens per 10 à 20 minuten een trein.

Tegen het noenuur meld ik me op Den Haag Centraal. Ik beperk me vanmiddag tot de Sprinters. Inderdaad, het staat op de CTA’s: over 2 minuten én over 12 minuten een Sprinter naar Dordrecht.

Het is vandaag voor alle studerenden en de meeste werknemers al kerstvakantie, maar NS rijdt geen vakantiedienstregeling. Ook op deze maandag krijgt de reiziger het volle pond van die 14 treinen.

Den Haag HS en Den Haag Moerwijk laat ik aan me voorbijtrekken. Het volgende station is Rijswijk. Van 1976-1998 heb ik vanuit Leiden naar dit station geforenst – maar niet veel langer dan de helft van die 22 jaren, want gedurende lange perioden heb ik de trein afgewisseld met de bus. Dat voor de variatie, en zeker niet voor de snelheid; via beide routes was ik zeker een uur kwijt.

Toen ik in Rijswijk kwam te werken, bestond dit station uit twee perronetjes in de open lucht. In 1996 ging het geheel ondergronds, met 4 sporen en 2 perrons. Uit die laatste 2 Rijswijkse jaren herinner ik me de lange drom van slaperige loonslaven in de ochtendspits, en afgepeigerde in de avond, in het duister van een ondergronds station.

Vandaag, tussen de middag op een stille dag in de kerstvakantie, slechts stilte. De SNG-4-tjes die worden ingezet, bieden plaats genoeg voor het bescheiden aanbod aan reizigers.

De man van de Mini Market in de stationshal ziet me de trap opkomen en kijkt me hoopvol aan: toch nog een klant, deze morgen? Maar ik heb eigenlijk niks nodig. Ik moet hem teleurstellen en pak de volgende Sprinter.

Op station Delft vertrekken de IC's richting Rotterdam allemaal van spoor 3 en de Sprinters van spoor 4.

Zoals gezegd vertrekt er soms van beide sporen (vrijwel) tegelijk een trein. Ik zie het nu gebeuren. De massa stapt in de IC en maar een paar reizigers in de Sprinter die 1 minuut later vertrekt.

De Sprinter moet halthouden op Delft Campus, nu ook opgewaardeerd tot 10-minutendienst. De IC rijdt door, en is al lang van het toneel verdwenen als de Sprinter aankomt op het punt waar het vierspoor verengt tot dubbelspoor. Dat gebeurt een paar hectometer voorbij station Campus.

In de richting Den Haag is er helemaal geen probleem. Het traject Delft – Den Haag HS is geheel 4-sporig. De IC’s naar Den Haag vertrekken van spoor 1 en de Sprinters van 2.

Boven is een BSO, Buitenschoolse Opvang, op pad met 8 ukkies wier ouders vandaag toch nog moeten werken. De kids worden aan en in de hand gehouden door 2 leidsters.

Met z’n allen door de draaideur! ‘Niet duwen!’ roepen de juffen, ‘NIET DUWEN, anders dan blijft hij steken!’ Maar nee, mispoes, dit is vermoedelijk de enige stationsdraaideur van Nederland waar je juist wél moet duwen om hem in beweging te zetten. Na enig proberen zullen ze dat wel ontdekken.

Dit systeem spaart stroom. Altijd opmerkelijke innovaties in zo’n technologiestad als Delft!

Hoe zou het nu zijn met de verlenging van HTM-tram 19 naar het terrein van de TU Delft, waarover ik eerder dit jaar schreef? Nou, dat bord ‘Volgend jaar rijdt hier tramlijn 19’ kan gewoon blijven staan na de jaarwisseling. De opening van het stukje tramrails van 3 km is uitgesteld tot op z’n vroegst de zomer van 2026. Men wil blijkbaar perse het 20-jarig jubileum vieren van de aanleg, waarmee eind 2005 werd begonnen.

Nu kunnen we een wedje leggen, welk systeem er eerder OV-passagiers zal vervoeren: deze tram, of de Hyperloop, die veredelde buizenpost die ze hier in Delft bezig zijn, uit te vinden.

Ik stap niet uit op Delft Campus ( ik heb mijn koffie nog niet op) en niet in Schiedam, daar ik net in die ene Sprinter per half uur zit die daar doorrijdt.

Het is lastig en het is uitkijken (wat ik even niet deed): sommige Sprinters stoppen er niet, en sommige IC’s juist wel. Maar met 8 treinen per uur, ook op zo’n twijfelachtige werkdag als vandaag, is Schiedam er niet echt op achteruit gegaan.

Later deze middag keer ik nog even terug naar Schiedam. De Sprinter van 14:41 naar Rotterdam, die stopt niet, en er ís dus helemaal geen Sprinter van 14:41. 14:41 is alleen maar de tijd, dat hij doorrijdt.

Ik zie hem aan komen rijden. Hij gaat doordenderen, zoals hij volgens het spoorboekje moet doen; hij staat dan ook niet aangekondigd op de CTA, maar nee, wat gebeurt er nu, hij minder vaart, of verbeeld ik me dat nou, jawel, hij mindert duidelijk vaart, gaat hij nog toch stoppen? Nee, nee, nee, hij trekt toch weer op, nee, hij remt nu echt en komt nu helemaal tot stilstand.

Het is zo te zien alleen maar om een conducteur die op het perron staat, in te laten stappen. Zo’n collega haakt naar zijn plekje in de warme eerste klas; als meester kun je hem niet in de kou en de wind laten staan! Een paar reizigers maken van de gelegenheid gebruik om ook naar binnen te piepen, waaronder ik.

Rotterdam, dit hoofdstuk is uit. Maar niet voordat ik nog gewezen heb op een webpagina van de provincie Zuid-Holland die ik zelf nog niet helemaal gelezen heb, in mijn haast om deze aflevering met kerst online te krijgen.

Een consortium van de provincie, de NS, gemeenten en vervoersregio’s / concessieverleners werkt aan een plan om de HELE Oude Lijn van Leiden tot en met Dordrecht 4-sporig te maken. Er ontbreken nog een paar stukken: Delft Campus – Schiedam, Dordrecht – Dordrecht Zuid en nog enkele, geloof ik; ik moet er eens induiken.

Als al die nieuwe infrastructuur gerealiseerd is, kunnen er 8 Sprinters per uur rijden in plaats van de huidige 6. Dan kunnen er ook nog een paar nieuwe stations geopend worden, die al heel lang op de verlanglijstjes staan, zoals: Rijswijk Buiten (tussen Rijswijk en Delft), Schiedam Kethel / Spaland (tussen Delft Campus en Schiedam), ‘Van Nelle’ (tussen Schie- en Rotterdam) en Dordrecht Leerpark (tussen Dordrecht Sec en Dordrecht Zuid).

Het wilde idee uit de jaren 10 voor een metro van Leiden naar Dordt langs de Oude Lijn, lijkt verlaten. Terecht: in metrofrequentie rijden met treinen is ook best mogelijk.

Frans Mensonides
Xmas MMXXIV
Laatste aanvulling: 18 januari 2025
Er geweest: Airport Sprinter woensdag 18, donderdag 19 en maandag 30 december 2025, ETMET-Sprinter maandag 23 december 2024.

Leiden Centraal

In de eerste weken van het nieuwe jaar reis ik zo nu en dan kriskras rond over het vaderlandse spoorwegnet, in de korte tijd tussen zonsopkomst en -ondergang. Al mijn dagmarsen met de trein beginnen in Leiden, de stad waar ik dit jaar al 62 jaar import ben.

Het was wel even wennen hoor, dat nieuwe spoorboekje 2025, voor mij en mijn treinreizende stadgenoten. Alles op de schop op Leiden Centraal: andere bestemmingen, andere vertrektijden, andere aansluitingen. Maar met dat laatste heb je sowieso niets te maken als je je reis in Leiden beëindigt of begint…

Inderdaad de meest ingrijpende wijziging sinds jaren. Ik heb alles even onder elkaar gezet, ook voor mezelf. Hieronder de vertrektijden op Leiden Centraal van IC’s en SPRinters in de richtingen Haarlem, Schiphol, Den Haag Centraal en Den Haag Hollands Spoor. De treinen richting Alphen - Utrecht laat ik buiten beschouwing; op die lijn is weinig veranderd.

Het gaat om de patroontijden op maandag t/m donderdag, overdag. Eventuele afwijkingen op Vr(ijdag), Za(terdag) en Zo(ndag) staan vermeld tussen haakjes. Mini-spoorboek op één A4-tje.

Richting Haarlem
04 34 Den Haag Centraal –> Amsterdam Centraal IC (VrZaZo 03 33)
16 46 Vlissingen –> Amsterdam Centraal IC
20 50 Den Haag Centraal –> Haarlem SPR

Richting Schiphol Airport
00 30 Den Haag Centraal –> Lelystad SPR (VrZaZo 02 32)
07 37 Rotterdam Centraal –> Arnhem Centraal IC (niet VrZaZo)
16 46 Den Haag Centraal –> Nijmegen IC (VrZaZo meestal hetzelfde, maar soms net even anders)
20 50 Leiden Centraal –> Utrecht Centraal SPR (niet ZaZo)
27 57 Dordrecht –> Venlo IC (VrZaZo 29 59)

Richting Den Haag Centraal
01 31 Lelystad –> Den Haag Centraal SPR (VrZaZo 05 35)
16 46 Haarlem –> Den Haag Centraal SPR (niet ZaZo)
18 48 Nijmegen –> Den Haag Centraal IC
28 58 Amsterdam Centraal –> Den Haag Centraal IC (VrZaZo 02 32)

Richting –> Den Haag HS
04 34 Venlo –> Dordrecht IC (VrZaZo 02 32)
15 45 Amsterdam Centraal –> Vlissingen IC
25 55 Arnhem Centraal –> Rotterdam Centraal IC (niet VrZaZo)

Heerenveen en Joure

Vanuit Leiden rijdt er nu elke 10 minuten een IC naar Schiphol, althans op maandag t/m donderdag overdag. Die IC’s buigen allemaal na Schiphol via Amsterdam Zuid af naar Utrecht Centraal, en gaan daarna beurtelings door naar Arnhem, Nijmegen en Venlo. Die naar Arnhem vervalt ’s avonds en in het weekend. Vrijdag is nu geloof ik officieel bij het weekend getrokken – wat weer niet betekent, dat je vrijdags in de spits zonder extra kosten kunt inchecken met je Dal Vrij of Weekend Vrij.

Een hele bundel IC’s dus via Schiphol naar Utrecht. Daardoor is de rechtstreekse verbinding tussen Leiden en Noord-Nederland komen te vervallen. Die IC van Den Haag Centraal afwisselend naar Groningen en Leeuwarden stond voor het eerst in het spoorboekje bij de opening van de Hanzelijn Lelystad – Zwolle in december 2012.

Die treinen begonnen op Den Haag Centraal en vertrokken om 17 en 47 uit Leiden. Nu hebben ze hun beginpunt op Schiphol Airport. Het wordt: overstappen op Schiphol of Amsterdam Zuid. Vertrek om 07 en 39 uit Leiden. Behalve in dat lange weekend van vrijdag t/m zondag. Dan is het chapiter: vertrekken om 15 of 45 met de IC naar Nijmegen, en een heel krappe overstap zien te halen op Amsterdam Zuid.

Het waarom van al deze wijzigingen is niet helemaal duidelijk, en ik heb het ook nergens uitgelegd gezien. Ooit was het de filosofie om zoveel mogelijk rechtstreekse verbinding te bieden, maar die lijkt nu verlaten te zijn. De (spoor)wegen van NS zijn nog wel eens ondoorgrondelijk.

Vandaag, en dat is woensdag 8 januari 2025, pak ik de trein naar Heerenveen, louter om daar de bus naar Joure te nemen. Ik haal de trein van 9:07 naar Schiphol, en bekijk de verandering maar positief: met een overstaptijd van 9 minuten op Amsterdam Zuid zou ik daar nog net de tijd hebben om een kop koffie te halen in de stationshal. Dat lukt.

Tussen Zwolle en Meppel, zo ongeveer ter hoogte van die hoge restauranttoren bij De Lichtmis, komen we tot stilstand. De conducteur roept om dat een trein die vóór ons staat, door de politie onderzocht wordt op een ‘mogelijke aanrijding’. Volgens de app van NS is het oponthoud echter te wijten aan een persoon op het spoor. De combinatie van die 2 mededelingen is nogal onheilspellend: aanrijding met een persoon?

Er treedt een drukkende stilte in. We staan midden in de rimboe (laat ik niet overdrijven: een weiland); buiten is nergens een spoor van menselijke activiteit te bespeuren. Na een minuut of 20 wordt omgeroepen dat we binnen enkele minuten weer gaan rijden; tot ieders opluchting. Gelukkig geen persoon onder een trein beland of ervoor gesprongen. Tenminste, er wordt niets over medegedeeld, maar dat maak ik op uit de betrekkelijk korte duur van het oponthoud.

We komen in Meppel aan op het tijdstip dat de volgende IC naar Leeuwarden al had moeten vertrekken. Die verschijnt even later inderdaad ten tonele, en vertrekt eerder dan wij. Dat is wel een van de sneuste ervaringen voor een OV-reiziger: ingehaald te worden door de opvolger van het voertuig waar je in zit. Ik was nog wel zo blij, dat ik er een keer in geslaagd was, vroeg op pad te gaan…

Die andere IC heeft Meppel bereikt vanuit Den Haag Centraal, dat dus nog wel een rechtstreekse verbinding heeft met het noorden. Maar dat dan wel via wat ik de klassieke route noem, met een omweg over Amersfoort en de Veluwe.

In Heerenveen razen we langs het schaatsmekka, stadion Thialf, 3½ km ten zuidoosten van station Heerenveen. Ik ben 2 dagen te vroeg voor het Europees kampioenschap schaatsen, dat van het weekend zal plaatsvinden in Thialf. Maar dat ga ik volgen op de tv. Altijd weer spannend, welke Nederlander/-se er gaat winnen, en of er nog één of twee buitenlandse deelnemers een zilveren of bronzen medaille in de wacht zullen weten te slepen.

De perrons van het station - of strikt genomen de halte - Heerenveen IJsstadion, liggen er nog. Maar het station wordt al sinds 2015 niet meer gebruikt. In 1975 is het geopend als vaste stop, maar al 2 jaar later werd het gedegradeerd tot gelegenheidsstation, alleen open bij drukbezochte evenementen.

De stop bij Thialf zou moeilijk in te passen zijn in de huidige dienstregeling. Er rijden nu meer treinen tussen Meppel en Leeuwarden dan voorheen: 2 IC’s en 2 Sprinters per uur. Ook was er gesteggel tussen onder andere NS en de schaatsbond KNSB over de kosten; de stop kost zo’n 10.000 euro per (wedstrijd)dag. Maar brengt ook geld in het laatje, zou ik denken.

De provincie Fryslân heeft nog een keer pogingen in het werk gesteld om het station opnieuw in gebruik te nemen; vergeefs. Er is nu - of er was in ieder geval in het Arriva-tijdperk - op wedstrijddagen een pendeldienst per bus vanaf station Heerenveen.

Wat doe ik in It Hearrenfean, als ik niet naar het schaatsen ga kijken? Ik wil naar Joure, de geboorteplaats van mijn vader (1928) en van Egbert Douwes jr. (1755), de stichter van het Douwe Egberts-concern. Ik ben er nog maar één keer eerder in mijn leven geweest; in 2001 was dat.

Friesland worstelt momenteel met hetzelfde probleem als Zuid-Holland Noord: de concessie voor het busvervoer is per december 2024 overgegaan van Arriva naar Qbuzz. Ook in Friesland kampt men nu met uitgevallen ritten en oude bussen die in dienst moeten blijven, omdat de nieuwe nog niet geleverd zijn.

De halte Scheen aan de rand van het centrum van Joure bereik je met bus 41 naar Lemmer, of lijn 99 naar Bolsward. Bij station Heerenveen is een nieuw busstation in gebruik genomen, een akelig kale, betonnen vlakte, die misschien nog iets mooiers gaat worden.

Zowel op het oude, als het nieuwe busstation ontbreekt iedere vorm van reisinformatie; geen digitaal bord met vertrektijden en zelfs geen haltevertrekstaten. Terwijl ik er nog naar sta te zoeken, zie ik ineens vanuit mijn ooghoeken bus 99 wegrijden. Een klein halfuur wachten op 41.

Zonder reisinformatie is het onmogelijk om na te gaan of er vanmiddag sprake is van uitgevallen ritten. Dus geniet ik maar van wat ik laatst in Leiden een vlootschouw noemde, een bonte stoet van ouwe en nieuwe bussen: diesels, elektrische en hybride. Van de laatste zie ik fonkelnieuwe exemplaren rijden, IVECO’s. Ze bezitten zowel een accu als een uitlaatpijp. In Friesland hecht men blijkbaar minder waarde aan 100% uitstootloos rijden dan in Zuid-Holland. Ronk, ronk, ronkerderonk, hoor je alom.

Bus 41 arriveert en we gaan meteen de snelweg op, de A7, langs distributiedozen en fabrieksloodsen, voor een ritje van 7 km naar Joure.

‘De folgjende halte’ wordt aangekondigd; dat is Fries, maar de haltes zelf worden in het Nederlands omgeroepen; de Koningin Wilhelminalaan wordt geen Keninginne Wilhelmina Leane en Scheen wordt geen Skeen.

Eindelijk hebben we weer eens een dag met zon, na een week of 3 poolnacht. En geen zuchtje wind, vandaag; geen rimpeltje op het water.

‘Joure is een buitengewoon sympathiek dorp’; schreef ik 24 jaar geleden al. Een buitengewoon mooi dorp, ook. Hoe Fries wil je het hebben?; een origineel skûtsje, aangemeerd langs een kade.

Het dorp is sinds mijn eerste bezoek wel beroofd van zijn voornaamste toeristische attractie. De Douwe Egberts Geschenkenwinkel is tussen toen en nu gesloten. Heel Nederland kwam er zijn opgespaarde koffiepunten omruilen voor allerlei prullaria. Na sluiting van de DE-winkel moest je ermee naar de Blokker. Maar wat je na het recente faillissement van die keten nog met die punten kan doen, dat is een open vraag.

De ‘Toer’ (toren) van Joure hoort bij de Hobbe van Baerdt Tsjerke uit 1628. De gebeeldhouwde mensen rechtsonder op de fotocollage kijken ernaar omhoog.

Wat deze mooie dag toch wel enigszins overschaduwt: net als in 2001 realiseer ik me dat ik vrijwel niets weet over het leven van mijn vader en grootouders in Joure. Een jaar na mijn vaders geboorte verhuisde het gezin naar Deventer. Ik heb mijn te jong overleden vader nauwelijks gekend, en mijn Friese opa helemaal niet. Hij heette net als ik Frans Mensonides en was, net zoals mijn vader zou worden, onderwijzer aan de MULO.

Mijn oma van moederszijde vertelde me altijd zeer gedetailleerde verhalen over haar jeugd in Haarlem, waarnaar ik als kind ademloos luisterde. Maar mijn Friese oma: geen woord over de tijd voor haar emigratie naar Deventer. Waarom niet? Zijn er verschrikkelijke dingen gebeurd, daar in Friesland, duistere familiegeheimen waarover men mij nooit iets heeft durven te vertellen? Of heeft zij ooit een bad genomen in de Lethe, de rivier van het Grote Vergeten?

Ik heb in 2001 nog gemaild met een historisch genootschap of zoiets in Joure, of zij misschien wisten waar de onderwijzer Frans Mensonides tot 1929 gewoond had; onbekend. Googelen daarnaar levert me ook anno 2025 niet meer op dan een paar van mijn eigen stukken waarin ik Joure genoemd heb, en informatie over het installeren van laadpalen en zonnepanelen door Mensonides Installatie. Ja, er zijn in die contreien heel wat achter- achter- achterneven van mij gevestigd die elektrische apparaten verkopen en installeren.

Een Friese genealogische vereniging heeft ooit de doopceel gelicht van al mijn voorzaten die Mensonis of Mensonides heetten. Ik ken al hun namen, inclusief die van mijn oud-oud-oud-oud (etc.) -oom en -tante Hendrick en Katrijn, die in de 15e eeuw geboren waren. Ik ben ze eens in Bolsward komen opzoeken. Maar weet niets over de Jouster periode van mijn vader en grootouders. Mijn ‘Vatersuche’ blijft ook deze keer zonder resultaat.

Op de of het Scheen neem ik de bus terug naar Heerenveen. 'Loop maar door, hoor!’, zegt de chauffeur. Dat kan ik niet vaak genoeg horen. Ook in de Friese Qbuzz’en ontbreken de kaartlezers soms.

In de trein terug bedenk ik dat ik vergeten ben, station Heerenveen te fotograferen, voor dit treinenartikel met niet overal evenveel trein. Ah, ik zet er gewoon een foto bij die ik gemaakt heb toen ik 2 winters geleden Museum Heerenveen bezocht; geen mens die het merkt. Toen had ik het ook over Joure, dat ooit een grietenij was. In een grijs verleden reed er een tram heen vanuit Heerenveen.

Ik zit in de IC die rechtstreeks naar Den Haag rijdt, dus via de Veluwe en Amersfoort. En ik blijf ook maar tot Den Haag zitten, denk ik.

Binnenkort meer!

Frans Mensonides jr.
19 januari 2025
Er geweest: woensdag 6 januari 2025